14-mavzu. Hozirgi zamon iqtisodiy qarashlar evolyustiyasi. Reja

Gunnar Myurdal o’zining 1968 yili chop etilgan «Osiyo fojiasi» kitobida rivojlanayotgan mamlakatlar (Janubiy Osiyo mamlakatlari) iqtisodiy o’sishini ancha chuqur tahlil qildi. Uning ko’rsatib berishicha, kam rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiy o’sish qiyinchiliklari, ko’pchilik G’arb mutaxassislari aytganlaridek, kapital etishmasligida emas, balki mehnat resurslarining etishmasligidir. Mehnat resurslarning etishmasligi deganda, bir vaqtda ishchi kuchining taqchilligi va ishchi kuchining ko’pligi tufayli bo’ladigan ziddiyat nazarda tutiladi. Bunday ziddiyatning asosiy sababi qishloq xo’jaligining juda qoloqligi: eski tuzilma, kadrlar tayyorlash va ta’limning past darajasi tufayli u sanoat va shaharga erkin ishchi kuchini etkazib berishga qodir emas.

Rivojlangan mamlakatlarning nazariyalari, Myurdalning ta’kidlashicha, rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotini tahlil qilish uchun yaramaydi. Bu mamlakatlardagi holat butunlay o’zgacha. Bu erda baholarning vaziyatga tez moslanuvchan emasligi, resurslarning bir joydan ikkinchi joyga ko’chib turishining sustligi, bozorning monopollashuvining

yuqori darajasi, qaror qabul qilishda irrastionallik kuzatiladi.

Myurdal, iste’mol bilan jamg’armani bir-biriga qarshi qo’yish mumkin emasligini qayd qilib o’tadi. Iste’molni oshirmasdan rivojlanayotgan mamlakatlarda muvaffaqiyatli iqtisodiy o’sishga erishib bo’lmaydi. Nafaqat jamg’arish me’yorini ko’paytirish, balki aholining turmush darajasini oshirish uchun resurslarni topish, zamonaviy ishlab chiqarish talablariga javob beradigan ishchilarni shakllantirish uchun sharoit yaratish kerak.

Myurdal davlatning faol aralashuvini asoslab berdi. Davlat iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va texnologik qayta o’zgarishlarni amalga oshirishi lozim. Myurdalning isbotlab berishicha, aholining o’sishni nazorat qilish, qishloq xo’jaligi erlarini taqsimlash, sog’liqni saqlash va ta’lim sohalarida chuqur islohotlarni o’tkazish zarur. Iqtisodiy rivojlanishning muhim shart-sharoitlaridan biri–jiddiy institustional qayta o’zgarishlarni amalga oshirish. Eskirgan odat va an’analarni tugatish juda katta ahamiyatga ega.

Myurdal kam rivojlangan mamlakatlar xo’jaligini rivojlantirish uchun to’sqinlik qilayotgan illatlarni, ya’ni davlat apparati korrupstiyasi, amaldorlar va yirik kapital egalarining jamiyat manfaatlariga xilof ravishda o’zlarining egoistik manfaatlarini amalga oshirishi, yuqori boshqaruv xodimlarining imtiyozli holatini ko’rsatib beradi.