14-Mavzu. Metallar korroziyasi. Ularning turlari. Reja
ELEKTROKIMYOVIY KORROZIYA VA UNING TURLARI
Download 152.35 Kb. Pdf ko'rish
|
14-Maruza. (2)
ELEKTROKIMYOVIY KORROZIYA VA UNING TURLARI. Elektrkimyoviy
korroziya metall va qotishmalardan yasalgan buyumlarga juda katta zarar keltiradi.
Metallning elektrolit muhitida yemirilishida sistema ichida elektr oqimi vujudga kelsa, bunday yemirilish elektrkimyoviy korroziyalanish deyiladi.
Bu holda kimyoviy jarayonlar (elektronlar berish) bilan birga elektr jarayonlar (elektronlarning bir qismidan boshqa qismiga o’tishi) ham sodir bo’ladi. Elektrkimyoviy korroziyalanishga misol tariqasida elektrolit xlorid kislota eritmasida (ya’ni vodorod ionlari H+ ning kontsentratsiyasi yuqori bo’lganda) misga tegib turgan temirning korroziyalanishini keltirish mumkin. Metallar bir - biriga bunday tegib turganda galvanik element vujudga keladi. II. 1 - rasm. Galvanik juftning ta’sir sxemasi. II.1 - rasmda ko’rsatilganidek, aktivroq metall - temir (anod) elektronlarini mis atomlariga berib, oksidlanadi va Fe2+ ionlari holida eritmaga o’tib, muhitning xlorid ionlari bilan temir (II) - xlorid FeCl2 hosil qiladi. Vodorod ionlari esa misga (katodga) borib, elektronlarni biriktirib oladi va zaryadsizlanadi. Bu reaktsiyalarni ionli ko’rinishda ushbu umumiy tenglama bilan ifodalash mumkin: Fe - 2e- = Fe2+ 2H+ + 2e- = H2 Fe+2H+=Fe2++H2 yoki Fe + 2HCl = FeCl2 + H2 Katodda vodorod ionlari (yoki suv molekulalari) zaryadsizlanishi o’rniga elektrolitda erigan kislorodning qaytarilish jarayoni sodir bo’lishi ham mumkin: O2 + 2H2O + 4e- = 4OH-, ya’ni katod sirtida kislorod molekulalari elektronlarni bog’laydi. Bu katodning kislorodli qutbsizlanishi deyiladi. Bunda qanday jarayon sodir bo’lishi sharoitga bog’liq: kislotali muhitda vodorod ajralib chiqadi (katodning vodorodli qutbsizlanishi sodir bo’ladi): 2Н+ + 2е- = Н2 neytral va ishqoriy muhitlarda (po’latning, temirning korroziyalanishida) katodning kislorodli qutbsizlanish sodir bo’ladi va vodorod ajralib chiqmaydi. Bu holda hosil bo’lgan gidroksid - ionlar ON- eritmaga utgan Fe2+ ionlari bilan birikadi: Fe2+ + 2OH- = Fe (OH)2 Temir (II) - gidroksid suv va havo kislorodi ishtirokida temir (III) - gidroksidga aylanadi. 4Fe (OH)2 + 2H2O + O2 = 4Fe (OH)3 Temir (III) - gidroksidni 2Fe2O3- 6H2O tarzida ifodalash mumkin. Qo’ng’ir zangning tarkibi noaniq: Fe2O2 • nH2O. Elektrkimyoviy korroziyani asosan boshqa metallarning va metallmas moddalarning qushimchalari yoki sirtni bir jinsli emasligi keltirib chiqaradi. Elektrkimyoviy korroziya nazariyasiga muvofiq, bunday hollarda metall elektrolitga tekkanida (elektrolit havodan adsorbilangan namlik bo’lishi mumkin) uning sirtida galvanik mikroelementlar vujudga keladi. Bunda potentsiali manfiyroq bqlgan metall yemiriladi - uning ionlari eritmaga, elektronlar esa aktivligi kamroq bo’lgan metallarga o’tadi va bu metallda vodorod ionlari qaytariladi yoki suvda erigan kislorod qaytariladi.
SHunday qilib, elektrkimyoviy korroziyalanishda (har xil metallar bir - biriga tegib to’rganida ham, bitta metallning sirtida mikrogalvanik elementlar hosil bo’lganida ham) elektronlar oqimi aktivroq metalldan aktivligi kamroq metallga (o’tkazgichga) yo’nalgan bo’ladi va aktivroq metall korroziyalanadi. Galvanik elementni hosil qilgan metallar standart elektrod potentsiallar qatoriga bir - biridan qancha uzoq joylashgan bo’lsa, korroziyalanish tezligi shuncha katta bo’ladi.
Korroziyalanish tezligiga elektrolit eritmasining hususiyati (muhiti)ham ta’sir qiladi. Uning kislotaliligi qancha yuqori (ya’ni rNi kichik) va tarkibida oksidlovchilar miqdori qancha ko’p bo’lsa, korroziya shuncha tez ketadi. Korroziyalanish harorati ko’tarilganda ham ancha kuchayadi. Ba’zi metallarga havo kislorodi tekkanida yoki agressiv muhitda passiv holatga o’tadi, bunda korroziyalanish keskin kamayadi. Masalan, kontsentrlangan nitrat kislota temirni osonlik bilan passiv holatga o’tkazadi va u amalda kontsentrlangan nitrat kislota bilan reaktsiyaga kirishmaydi. Bunday hollarda metall sirtida zich himoya oksid pardasi hosil bo’ladi, u metallni muhitga tegizmay kuyadi.
Himoya pardasi alyuminiy sirtida doimo bo’ladi. Bunday pardalar quruq havoda Be, Cr, Ta, Ni, Cu va boshqa metallar sirtida ham hosil bo’ladi. Metallarning passiv holatiga o’tishi ko’pincha uning sirtida kislorod atomlarining xemosorbilangan qatlami hosil bo’lishi bilan tushuntiriladi. Bunda kislorod atomlari metallning barcha sirtini yoki uning bir qismini qoplashi mumkin. Zanglamaydigan po’lat va qotishmalarning korroziya bardoshligi - passivlanishi bilan tushuntiriladi.
Download 152.35 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling