14-mavzu. Shaxsiy tarkib harbiy mahoratini shakllantirishning psixologik-pedagogik asoslari. Reja

Dastlabki tekshirish bo‘linmaga endigina kelgan askarlar, kursantlar va 
ofiserlarning tayyorgarlik darajasini tekshirish maqsadida amalga oshiriladi. Bu 
turdagi tekshirish har bir bo‘ysunuvchi bilan alohida suhbatlashish, mashg‘ulotlarda 
qatnashish va xizmat vazifalarini bajarish davomida ular harakati va xulqini 
kuzatish, ba’zi hollarda ma’lum bir vazifalarni bajarishni talab qilish orqali 
o‘tkazilishi mumkin. Boshlang‘ich tekshirish natijalari ta’lim beruvchi uchun 
keyingi ta’lim-tarbiya jarayonini rejalashtirish va amalga oshirish uchun muhimdir. 
Joriy tekshirish ta’lim jarayoni davomida, har bir mashg‘ulotda o‘tkazib 
turiladi. Bunday tekshirish, bir tomondan, ta’lim oluvchilarning mas’uliyatini 
oshirsa va mashg‘ulotlarga doimiy ravishda tayyor holda kelishga undasa, ikkinchi 
tomondan, o‘qituvchiga bo‘ysunuvchilarning o‘quv materialini qay darajada 
o‘zlashtirayotganlarini kuzatib borishga yordam beradi va zarur hollarda ta’lim 
jarayoniga kerakli tuzatishlar kiritish lozimligini ko‘rsatadi. 
Yakuniy tekshiruv odatda o‘quv yili oxirida, fanni yoxud uning katta bo‘limini 
o‘rganish tugaganda o‘tkaziladi. U bitiruv va joriy imtihonlari, sinovlar, maxsus 
tekshiruv mashg‘ulotlari, taktik mashqlar ko‘rinishida va boshqa shakllarda amalga 
oshirilishi mumkin.
Nazorat tekshiruvi bo‘linmalarda, qismlarda yuqori qo‘mondonlikning rejalari 
asosida ma’lum davrlarda o‘tkaziladi. Bunday tekshiruvlarning maqsadi shaxsiy 
tarkibning tayyorgarlik darajasini tekshirish, shuningdek ta’lim jarayonining 
borishini nazorat qilishdan iboratdir. Nazorat tekshiruvlari reja asosidagi 
mashg‘ulotlar (mashqlar) jarayonida yoki alohida belgilangan vaqtda o‘tkazilishi 
mumkin. Saf ko‘riklari ham shunday tekshiruv jumlasiga kiradi. 
Ta’lim jarayonining borishi, shaxsiy tarkibning tayyorgarlik darajasi yuqori 
organlar rejasi asosida o‘tkaziladigan xususiy va ayniqsa inspektorlik tekshiruvi 
vaqtida tekshiriladi va baholanadi. Bunda bo‘linmalar va qismlar shaxsiy tarkibining 
faoliyati, jangovar va ijtimoiy-siyosiy tayyorgarligining tashkil etilishi, jangovar 
tayyorgarligi darajasi har tomonlama o‘rganiladi va baholanadi. 
Nazorat va yakuniy tekshiruvlari ta’lim beruvchilar uchun ta’lim jarayoninig 
borishi, o‘z faoliyatining ijobiy va salbiy tomonlari haqida ma’lumot olish va 
keyingi faoliyatida shularni hisobga olish imkonini beradi. 
Harbiy xizmatchilar bilimi, ko‘nikmasi va malakalarini baholash 

---

Shaxsiy tarkibning bilimi, ko‘nikmasi va malakalari tekshirilar ekan, ular 
baholanishi ham zarur. Bunda baholash turlari quyidagi ko‘rinishlarda bo‘ladi: