14-mavzu. Transport vositalarida qo‘llaniladigan lok-bo‘yoq materiallari Reja

Bo‘yoqning qovushoqligi. Qovushoqlik lok-bo‘yoq materiallarining muhim xususiyatlaridan biri hisoblanadi. Bo‘yoqning qovushoqligini to‘g‘ri belgilash va bo‘yoq tayyorlash jarayonida qovushoqlikni ma’lum chegarada bo‘lishini ta’minlash zarur. Xona haroratida bo‘yoqning qovushoqligi quyidagi chegaralarda bo‘lishi lozim: maxsus bo‘yoq sepuvchi moslamalarda sepishga yaroqli bo‘lgan bo‘yoqning qovushoqligi 20–30 s chegarasida, cho‘tka yordamida ishlatiladigan bo‘yoqlar uchun esa 30–60 s chegarasida bo‘lishi lozim.
14.3 Lak-bo‘yoq materiallarining tarkibi va belgilanishi. Mamlakatimizda lok-bo‘yoq materiallari 825–73- sonli Davlat standartiga ko‘ra, ular asosidagi qoplamlar esa 9. 032–74- sonli Davlat standartiga ko‘ra markalanadi. 9825–73- sonli Davlat standartiga ko‘ra loklar, gruntovkalar, shpaklovkalar va bo‘yoqlarni markalashda chapdan o‘ngga tomon o‘qiladigan 5 ta belgilar guruhidan foydalaniladi:
1- guruhga quyidagilardan biri kiradi: lok, gruntovka, shpaklovka, emal.
2- guruhga 2 ta harf bilan ifodalanadigan asosiy plyonka hosil qiluvchilar ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Asosiy plyonka hosil qiluvchilar quyidagicha belgilanadi:
Epoksi-efirlar ......................................................................................... ЕФ
Bitumlar ..................................................................................................ВТ
Gliftallar ................................................................................................ ГФ
Pentaftallar ............................................................................................ РФ
Poliefirlat ................................................................................................PE
Fenolli ................................................................................................... ФЛ
Perxlorvinilli .........................................................................................XB
Poliakrilli ...............................................................................................AK
Nitrosellulozali ......................................................................................HC
Kanifolli ................................................................................................ КФ
Shellakli ................................................................................................ ШЛ
Eritilgan moyli ......................................................................................MA
Polivinilasetatli .......................................................................................ВЛ
Poliakril smolalarining sopolimerlari ....................................................AC
Melaminli ............................................................................................. МЛ
Mochevinali ......................................................................................... МШ
Epoksidli ............................................................................................... ЕП
Alkid-stirolli ..........................................................................................MC
Kremniyorganik .................................................................................... КО
Yantarli .................................................................................................. ЯН
2- guruh belgisidan so‘ng chiziqdan keyin keladigan 3-guruh belgisi qoplamaning ishlatilish sharoitini belgilaydi.
Vazifasiga ko‘ra lok-bo‘yoq materiallarining ishlatilishi:
Gruntovka va loklar ...................................................................................0
Shpaklovkalar ..........................................................................................00
Atmosfera ta’siriga chidamli .....................................................................1
Atmosfera ta’siriga chidamliligi chegaralangan (yopiq joyda, xonada
foydalanish tavsiya etiladi) ........................................................................2
Konservatsion ............................................................................................3
Suv ta’siriga chidamli ................................................................................4
Teri, rezina materiallarni tashqi
tomondan qoplash uchun ...........................................................................5
Moy va benzin ta’siriga chidamli ..............................................................6
Kimyoviy ta’sirga chidamli .......................................................................7
Issiqlik ta’siriga chidamli (60°С dan 500°С gacha) ..................................8
Elektroizolatsion ........................................................................................9
4- belgidagi 1, 2 yoki 3 ta raqam bilan ifodalanadigan belgi ushbu lok-bo‘yoq materialiga berilgan tartib raqamini ko‘rsatadi va 3- belgi bilan 4- belgi orasida chiziqcha bo‘ladi yoki uzilish bo‘lmaydi. 5- guruh belgisida bo‘yoqning rangi ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Masalan, gliftal smola asosidagi gruntovka – ГФ–020, nitrolok asosidagi shpaklovka – HC–008. Tashqi qoplam hosil qilish uchun zangori himoyalovchi nitroemal – HC–11–15 himoyalovchi-zangori. Atmosfera ta’siriga chidamli jigarrang moyli bo‘yoq MA–11 jigarrang ko‘rinishida belgilanadi.
Lok-bo‘yoq materiallari asosida olinadigan qoplamlar chapdan o‘ngga qarab joylashtiriladigan quyidagi elementlar asosida belgilanadi:
– qoplamning asosiy materiali markalanishi (9825–73- sonli Davlat standarti bo‘yicha);
– tashqi ko‘rinishi bo‘yicha qoplam klassi (rim raqami bilan I dan VII gacha belgilanadi);
qoplamning ekspluatatsiya sharoiti.