15 – Diniy fanatizm hám dindarlıq. Joba

15 – Diniy fanatizm hám dindarlıq.
Joba:

1. 
   Diniy fanatizmniń payda bolıwı, mazmunı, tiykarları hám derekleri.
   
2. 
   Diniy ekstremizmniń tariyxıy tamırları hám aǵımları.
   
3. 
   Diniy fundamentalizmniń baǵdarları.
   
4. 
   Terrorizm túsinigi, formaları, sebepleri hám oǵan qarsı gúres mexanizmleri.
   

Tayanish sózler: Ekstremizm, fundamentalizm, aqiydaparastliq, diniy fanatizm, terror, terrorizm, Konvensiya, modernizm, traditsionalizm, vahhabiylik, salafiylik, tabliğ, jihad, shahid, bahoiylik, hizb at-Tahrir, akramiyler, nurshilar, musilman biradarlari, kibermákan túsinigi, kiberterrorshiliq, informatsiyadan paydalaniw mádeniyati, internet, vertual álem, texnika-texnologiya, kompyuter.

Hár bir dinde bolğaninday islam dininde de modernizatsiya, yağniy zamangóylestiriw uzaq waqittan beri dawam etip kelgen. Biraq sońği waqitlari yağniy XX ásirdiń 70 jillarinan baslap bul protsesske qarsi islamdi dáslepki kórinisinde saqlap qaliw yağniy oniń fundamental tiykarina qaytariw protsessi hám payda boldi.
Diniy fundamentalizm keń mağanasinda diniy doğmalardiń (aqiydalardiń) hesh qashan ózgermeytuğinliğin járiyalap, diniy sharapatli kitaplardaği aytilğan wádiyler menen karamatlardi dáslepte qaysi mániste bayan etilgen bolsa, sol tuwrisinda qabil etiliwin talap etetuğin házirgi dáwirde olardi zamanagóylestirilgen mániste talqilawğa umtiliwshi hár qanday háreketlerdi biykarlap, dinniń dástúrleri menen úrp- ádetleriniń hámmesin dindarlardiń buljitpastan orinlawin qatań talap etetuğin diniy bağdar bolip tabiladi.
Diniy fanatizm (fran “júdá tinishsizlanğan”) – óz diniy isenimin birden-bir tuwri kóz-qaras, táliymat dep iseniw, basqa isenimlerdi, diniy ağimlar bar ekenligin tán almasliq. Diniy fanatizm diniy ekstremizmge negiz tayarlaydi.
“Ekstremizm” latinsha “ekstremus” sózinen shiğip, sózbe-sóz mánisiń aqirği shegine jetken, «hádden tisqari ketiwshilik», «aqil qilmas dárejede» degendi ańlatadi. Bunday waqiya jámiyetlik turmistiń biraz tarawlarinda ushirasadi. Ekstremizm jámiyettegi qabil etilgen hár qanday siyasiy, huqiqliq hám moralliq sheklerdi moyinlamay, hádden tisqari ketiwshi kóz-qaraslar menen háreketlerdi ańlatadi. Ekstremistlik kóz-qaraslardi barliq diniy táliymatlar sheńberinde ushiratiw múmkin. Máselen, qánigeler katolik shirkewiniń erkin pikir júritiwshi, húkimrat feodal-katolik shirkewi aqiydalarin qadağan etiwshi adamlar papa hákimiyati dushpanlari esaplanip, olardi qadağalaw ushin XIII ásirde dúzilgen hám mińlağan adamlardiń qurban boliwina alip kelgen inkvizitsiya xizmetin ekstremizmning ózine tán kórinisi sipatinda bahalaydi.
Islamliq ideyalardan tańlap paydalanatuğin, dinniń haqiyqiy mazmunin buzip kórsetetuğin ekstremistlik dúzilmeler bir qarağanda keń xaliq penen úzliksiz birlik barliğin kórsetiw, negizinde bolsa jámiyette tártipsizlik hám pitirańqiliqti júzege keltiriw ushin qarji jiynaw, tiykarği qáwip deregi sipatinda adamlar sanasin iyelew, jámiyette turaqsizliq keltirip shiğariw arqali hákimiyatqa erisiw ilájlarin maqset etip qoyadi.