15- lekciya. Veterinariya araxno-entomologiyasi

Atlardıń gastrofilyozı - At, eshek xachirlarning asqazanında gastrofilous áwladına kiriwshi 5 túrli bwka lichinkaları parazitlik etip gastrofilyoz kesselligin shıǵaradı. Bul kesellik haywanlardıń asqazanın buzadı, azadı hám is qábiletin páseytiredi.
Rawajlanıwı. Asqazan bwkalari jetiskenlik dáwirinde shıbınǵa uqsaydı, biraq qanatlı dáwirinde at, eshek hám xachirlarga zıyan jetkermeydi. Tek buǵalardıń lichinkaları úlken zıyan jetkeredi. Urǵashı bwkalar jazda ushıp júrip, bir túyeqlı haywanlardıń láblerine, moynı aldına, yaaq, kókirek hám qarın júnlerine tuxım qoyadı. Attıń júnine qoyılǵan tuxımnan 4-5 kúnde lichinka shıǵadı. Lichinkalar terini tesip qanǵa kiredi. Ayırım jaǵdaylarda at terisin jalaǵanda tuxımlardan shıqqan lichinkalar attıń tiline jabısadı, keyin olar asqazanǵa baradı. Lichinkalar asqazan diywalına jabısıp bul jerde parazitlik qıladı. At asqazanındaǵı lichinkalar usı jerde qıslaydı hám rawajlanıp 12-20 mm ge jetedi. Báhárde yamasa jaz aylarında attıń tezegi menen jerge túsedi. Jerde gumbakka aylanadı. Olardan 20-30 kúnde eki qanatlı jetik bwkalar shıǵadı. Lichinkalar atlardıń asqazanında jasap, onı yalliglantiradi hám kesellik rawajlanıp ólim menen tamamlaydı.
Kesellik belgileri – İshteyi páseyedi, jóteledi. At aynıqsa azıq sińdirilgende basın qarınǵa iyip turadı. Tez asqazan awırıwı hám shanshıq seziledi. Ólgen yamasa soyılǵan attı asqazanı jarıp kórilgende asqazan bwkalarining júdá kóp lichinkaları kórinedi.
Diagnozı - Bwka lichinkaları tiykarınan erte báhárde anıqlanadı. Kesellikti anıqlaw ushın attıń tezegi sinchiklab qaraladı hám tuwrı ishegine qol salıp tekserilgende de bwka lichinkalardıń barlıǵın biliw múmkin. Patanatomiyalıq ózgerislerge qarap anıqlanadı.
Emlew hám aldın alıw ilajları. Asqazan bwkasiga qarsı gúresiwde 30 mg/kg dozada xlorofostıń 2 % li eritpesin ishkiziw usınıs etilgen.
Qoy estrozı - Qoy bwkasi - estros ovis qoy hám eshkilerde estroz keselligin qozǵaydı. Qoy bwkasi shıbınǵa uqsaǵan bolıp, lichinkaları qoy hám eshkilerdiń murın hám tańlay boslıgında parazitlik qıladı.
Rawajlanıwı. Er jetken eki qanatlı shıbın sıyaqlı bwkaning ómiri qısqa bolıp ol 25 kúnnen artıq jasamaydı. Urǵashı bwka tuxım qoymay lichnka túyedi, sonıń ushın bul bwkani tiri túyetuǵın shıbın dep júritiledi. Bwka óziniń mayda lichinkaların qoylardıń buwın tesigine qoyadı. Qoydıń murnına túsken lichinkalar tezde qasqırdıń ishkerisine qarap jıljıydı, bular bir jaslıq lichinkalar dep ataladı. Murın qabaǵınıń ishine túsken lichinka iyul` - avgust aylarında haywannıń miyine qarap jıljıydı hám mańlay boslıǵına ótiwi múmkin. Bul jerde eki márte túllep eki jaslı hám onnan keyin 3 jaslı lichinkaǵa aylanadı. Úsh jasqa jetken lichinka mańlay boslıgınan jáne buwın boslıǵına qaytıp shıǵadı hám qoy túshkirgende jerge túsip topıraq arasına kiredi. Topıraq arasında gumbakga aylanadı. Onnan 18-25 kúnnen keyin bolsa qanatlı bwka ushıp shıǵadı. Tuxımlanǵan urgashı bwka diywal jarıǵı yamasa imaratqa ushıp baradı hám ol jerde birden shuqırǵa jaylasıp tınısh ǵana otıradı, ishinde lichinkalar payda bolǵannan keyin qoylar arasına ushıp barıp, qoydıń buwın qabaǵına lichinkalardı shashadı.
Klinikalıq belgileri – Qoydıń murnınan qan aralas shillik ekssudat aǵadı. Qoylar pishtiredi, túshkiredi, ishteyi buwıladı, azadı. Ótirik aylanıw belgileri júz beredi.
Diagnozı. Klinikalıq belgilerine qarap hámde dezinfekciya ótkerip anıqlanadı. Uwlangan haywannıń bas súyek boslıqların jarıp tabılǵan lichinkalarǵa tiykarlanıp kesellik tastıyıqlanadı.
Emlew hám aldın alıw ilajları - Qoy bwkasining bir jasar hám onnan kishkene lichinkaları yodınıń 0,25 % li suwdaǵı eritpesi, geksaxloranniń kreolindaǵı emulciyası, 2-3 % xlorofos eritpesi menen sebkish járdeminde qasqırdıń shillik perdesine sebilip óltiriledi. Awqat beriletuǵın oxurlarga, sortlarǵa insekticid dáriler jaǵıp qoyılsa qoylar tumsıǵın urıp aladı hám nátiyjede bwkalar qoylardıń tumsıgına kónbeydi.