15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

---

1
Метод ва 
методология: 
асосий
тушунчалар

---

2
―МЕТОД‖ ВА ―МЕТОДЛОГИЯ‖ ТУШУНЧАЛАРИ 
Метод (юнон. metods —
усул) кенг маънода йўл,
ижодий фаолиятнинг ҳар
қандай шакли каби маъно-
ларни англатади. Мето-
дология тушунчаси икки
асосий мазмунга эга —
фаолиятда қўлланилади-
ган маълум усуллар ти-
зими (фанда, сиѐсатда, 
санъатда ва ҳ.к.); тизим 
ҳақидаги таълимот ѐки 
метод назарияси.
Фан методологияси унинг
структураси, тараққиѐти,
илмий тадқиқот восита-
лари ва усуллари, унинг
натижаларини асослаш
йўллари, билимни таж-
рибага татбиқ қилиш меха-
низмлари ва шаклларини
ўрганади. Шунингдек, ме-
тодология методлар йигин-
диси ва фаолият тури ҳа-
қидаги таълимотдир.

---

3
МЕТОДИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Биринчидан,
метод ва мето-
дологик муаммо-
ларнинг ролини
инкор қилиш ѐки
тўғри баҳола-
маслик ("мето-
дологик 
негавизм").
Иккинчидан, 
методнинг аҳамия-
тини бўрттириш, мут-
лақлаштириш, уни бар-
ча масалаларнинг 
калити, илмий янгилик-
ларни яратиш-
нинг энг қулай во-
ситаси (методоло-
гик эйфория), 
деб тушуниш 
нотўғридир.
Ҳар қандай 
методи маълум
назария асосида яра-
тилади ва тадқиқотнинг
зарурий шарти сифатида 
намоѐн бўлади. Ҳар бир 
методнинг самарадор-
лиги унинг чуқур мазмун ва 
моҳиятга эгалиги, назария-
нинг фундаменталлиги билан 
асосланади. Ўз навбатида, 
метод мазмуни 
кенгайиб боради, яъни 
билимнинг чуқурлашиши
ва кенгайиши, тажрибага
татбиқ этилиши билан 
методнинг кўлами
ҳам ўзгаради.

---

4