15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

МЕТОДИКА
Метод методикада конкретлашади. 
Методика далилий материалларни йиғиш 
ва саралаш воситаси, аниқ фаолият туридир. У 
методологик тамойиллардан фарқ қилсада, 
уларга асосланади.

---

5
Фалсафа методлари
Энг қадимги кенг тарқалган методлардан бири диалектика бўлса, иккинчиси 
метафизикадир. Бироқ фалсафа методлари булар билан чекланмайди. 
Бугунги кунда унинг софистика, эклектика, аналитик, (ҳозирги замон аналитик
фалсафаси), интуитив, феноменологик, синергетик, герменевтик (тушуниш) 
ва бошқа турлари ҳам мавжуд. Эндиликда турли методларни бирлаштириш
жараѐни ҳам рўй бермоқда (масалан, Гадамер герменевтикани
рационал диалектика билан бирлаштиришга ҳаракат қилади). 

---

6
ДИАЛЕКТИКА
Диалектика (юнон. dialektika — баҳс, суҳбат) табиат, жамият ва 
билиш тараққиѐти қонуниятлари ҳамда уларнинг асосида шакл-
ланадиган умумий тафаккур услуби ва амалий фаолият ҳақидаги 
таълимотдир. У грек тилида баҳс ва суҳбатлашиш санъати, деган
маънони англатади. Антик дунѐ файласуфлари уни ҳақиқатга
эришиш йўли ва усули сифатида талқин этганлар. Ҳозирги давр-
га келиб диалектика оламдаги нарса ва ҳодисалар доимо ўзгариш-
да, ўзаро алоқадорлик ва боғликликда, тараққиѐт ва ривожланиш-
да, деб тушунишдир. Унга кўра, оламда ўз ўрнига ва жойига, 
яшаш вақти ва ҳаракат йуналишига эга бўлган барча нарсалар 
ва воқеалар бир-бирлари билан боғлиқ ва алоқадор тарзда, 
бир-бирларини тақозо этадиган, доимий ва такрорланиб туради-
ган боғланишлар орқали намоѐн булади

---

7
Диалектик мантиқ мавҳум 
тафаккурда энг умумий 
қонунларнинг амал қилиниши.
Билиш жараѐни диалектикаси, унда 
энг умумий қонунларнинг намоѐн 
бўлиши
.
МЕТАФИЗИКА
Диалектиканинг бошқа томонлари 
ҳақидаги хулосалар, шунингдек ундан 
диалектиканинг энг умумий 
қонунларини илмий билишда қандай 
қўллаш мумкинлиги ҳақидаги 
қоиданинг келиб чиқиши.
Объектив реаллик ва унинг умумий 
қонунлари тараққиѐти ҳақидаги 
тасаввурлар.