15 guruhning asosiy guruhcha elementlari Reja: 15 guruhning asosiy guruhcha elementlari Azot. Tabiatda azot

Nitrat kislotaning o’ziga xos xususiyatlari. Metallarning kuchlanish qatorida vodoroddan chapda joylashgan har qanday metal bilan reaksiyaga kirishganda vodorod ajralib chiqmaydi. Chunki nitrat kislotasi har qanday konsentratsiyada oksidlovchi ( ioni) xossasini namoyon qiladi. Me + HNO₃ ≠ H₂
Metallarning kuchlanish qatorida, metallarning aktivligi, tabiatiga va konsentratsiyasiga qarab, kislotaning qaytarilish mahsulotlari har xil bo’ladi uni quyidagi sxemada ko’rsatish mumkin:
HNO₃→ N₂O→ NO₂→ NO → NH₄NO₃ (N₂+NH₃)

1. Li-K-Ca-Mg- gacha bo’lgan metallar konsentrlangan HNO₃ bilan ta’sirlashganda tegishli nitratlar hosil bo’ladi va gacha qaytariladi:

4Mg +10HNO₃ = 4Mg(NO₃) +N₂O + 5H₂O
2. Li-K-Ca-Mg-Zn-Ni-Sn gacha bo’lgan metallar suyultirilgan HNO₃ bilan ta’sirlashganda tegishli nitratlar hosil bo’ladi va gacha qaytariladi. Hosil bo’lgan ammiak eritmadagi nitrat kislota bilan birikib ammoniy nitratni hosil qiladi:
10HNO_3(suyul) + 4Zn = 4Zn(NO₃)₂ + NH₄NO₃+3H₂O
3. AI-Zn-Ni-Sn-Pb-Cu-Hg kabi metallar konsentrlangan HNO₃ bilan ta’sirlashganda tegishli nitratlar hosil bo’ladi va NO₂ gacha suyultirilgan kislota ta’sirlashganda NO gacha qaytariladi. Masalan:
4HNO_3(suyul)+3Ag = NO­+3AgNO₃+2H₂O
4HNO_3(kons)+ Cu = 2NO_2­+ Cu(NO₃)₂+2H₂O
8HNO_3(suyul)+ 3Cu = 2NO­+ 3Cu(NO₃)₂+ 4H₂O
4. AI, Cr va Fe konsentrlangan HNO₃ da passivlashadi (inert barqaror oksid parda bilan qoplanadi).
1 hajm konsentrlangan nitrat kislotaning 3 hajm xlorid kislota bilan aralashmasi zar suvi - metallar uchun HNO₃ ning o'ziga qaraganda ham kuchli erituvchidir, chunki bu aralashmada xlor va nitrozil xlorid bor:
3HCl + HNO₃ → 2Cl + NOCl + 2H₂O
Bu aralashma nihoyatda kuchli oksidlovchi bo'lgani uchun o’zida oltin (radiy) va platinani erita oladi:
Au + 3HCl + HNO₃ → AuCl₃ + NO + 2H₂O
AuCl₃+ HCl → H [AuCl4]
3Pt + 12HCl + 4HNO₃ → 3PtCl₄ + 4NO + 8H₂O
PtCl₄ + 2HCl → H₂[PtCl₆]