15-ma’ruza. 15-mavzu. “Muhandislik ekologiyasi” hamda “

5.Mehnat xavfsizligini boshqarish asoslari.
Ishlab chikarishda mehnat xavfsizligi" masalalari bo’yicha ilmiy izlanishlar natijalari, mahaliy va chetel sanoat korxonalarining ilg’or tajribalari, hamda O’zbekiston Respublikasining "mehnat xavfsizligi" tug’risidagi qonunlari, mezon va me’yorlari yoritilgan.Sanoati korxonalarida chet el texnologiyalarining tez sur’atlari bilan kirib kelishi, ishchi xizmatchilarni og’ir qo’l mehnatidan ozod qilishi bilan birga, ularning ish sharoitlarini yaxshilanishiga, qolaversa, ish samaradorligini oshirishga to’la imkon beradi. Ammo bunday rivojlanishga chuqur bilimsiz va soz texnikasiz erishib bo’lmaydi. Shu sababli ham Respublikamizda kadrlar tayyorlash milliy dasturida, mamlakatimizda oliy ta’lim tizimining joriy etilishi asosiy vazifa qilib belgilangan. Uzluksiz ta’lim tizimida kasb-hunar maktablari qurish va o’qitishni sifat darajasini ko’tarish talab qilinadi. SHu boisdan mutaxasislik bo’yicha oliy ta’limni bitirib chiqadigan talabalar, o’z mutaxassisliklarini hamma jabhalarini bajarish jarayonida, qanday xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari sodir bo’lish ehtimoli borligini oldindan bila oladigan va ushbu o’quv qo’llanmada bayon etilgan nazariy bilimlarga tayangan holda, ularni bartaraf etish zaruriy tadbir va choralarini o‘z vaqtida rejalashtirib, so’ngra uni amalda qo’lay olishga qodir bo’lishlari lozim.
6.O‘zbekiston Respublikasining "Mehnatni muhofaza qilish" to‘g‘risidagi qonuni, xavflarni boshqarish rejasi.
O‘zbekiston Respublikasining "Mehnatni muhofaza qilish" to‘g‘risidagi qonunida "Mehnatni muhofaza qilish tegishli qonun va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amal qiluvchi, insonnning mehnat xavfsizligi, sihat- salomatligi va ish qobiliyatini saqlashni ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, sanitariya-gigiena va davolash, tashviqot va targ’ibot tadbirlari hamda vositalari tizimidan iborat" deb alohida qayd etilgan.
""Ishlab chiqarishda mehnat xavfsizligi" fanini universitetlarda o‘qitishdan maqsad- mutaxassislarini tayyorlashda mehnat xavfsizligini nazariy asoslari bilan to‘la qurollantirishdan iborat bo‘lib, ular amalda korxonalarda xavfsiz ish sharoitlarini yaratib, tasodifiy baxtsiz hodisalardan, ya’ni ishlab chiqarishdagi jarohatlanish, kasb kasalligi, yong‘in chiqishi, portlash kabi ofatlarni oldini ola bilishlari uchun ko‘nikma hosil qilishdan iboratdir.
Xavflarni boshqarish rejasi.
PMBOK xatarlarni boshqarishni 4 bosqichda tavsiya qiladi:

1. 
   Identifikatsiya. Loyihaning maqsadlariga xalaqit beradigan xavflarni aniqlash.
   
2. 
   Tahlil. Aniqlangan xavflardan qaysi biri eng xavfli ekanligini aniqlang.
   
3. 
   Rejalashtirish. Eng xavfli xatarlarni rejalashtiring.
   
4. 
   Monitoring va nazorat. Loyiha rejasi va xavflar ro'yxatini yangilab turing.
   

Nima	Kim	Qachon	Qanday qilib
Xavfni aniqlash	PM + loyiha jamoasi	Seshanba 14–00	Uchrashuv. 1 soat
Xavfni baholash	PM + olib boradi	Seshanba 15–00	Uchrashuv. 1 soat
Xavflarni rejalashtirish	Boshqa loyihalarning PM + PM	Seshanba 16–00	Uchrashuv. 2 soat
Monitoring va nazorat	Bosh sahifa	Kunlik 13–00	Faoliyat. 30 min

Biz butun tsiklni ikki hafta chastota bilan takrorlaymiz, bu etarli bo'lishi kerak. Reja tayyor, qadamlarni batafsil bayon qilish uchun qoladi.
Xavflarni boshqarishni qaysi tashkilot asoslangan?
Noaniqlik sharoitida xabardor va to'g'ri qaror qabul qilish uchun tashkilotda risklarni boshqarish siyosatini ishlab chiqish juda muhimdir. Ushbu jarayon xavflarni boshqarish dasturi deb nomlangan ichki hujjat bilan tartibga solinadi. \
U bir nechta bo'limlardan iborat:
Har qanday kompaniyaning rahbariyati xavfni, uni baholash usulini va uni qanday o'lchashni tushunadi. S. Ojegov o'zining izohli lug'atida xavfni "mumkin bo'lgan xavf" va "baxtli natija umididagi harakat" deb ta'riflaydi.
Xxavf - har qanday voqea sodir bo'lishi ehtimolini,shuningdek,ularning oqibatlarini oldindan aytib berolmaslik.
Ushbu tushuncha aylanishning turli sohalari uchun o'z ma'nosiga ega. Masalan, matematiklar unda tasodifiy o'zgaruvchining taqsimlash funktsiyasini, sug'urta agentlari - sug'urta ob'ekti, shuningdek, unga bog'liq bo'lgan qoplanish miqdorini ko'rishadi, investorlar davr oxiridagi investitsiyalar qiymati to'g'risida ma'lumotlarning etishmasligi, kerakli maqsadga erishish / erishmaslik qobiliyatini tushunadilar.
Risklarni boshqarish maqsadlari.
Xavflarning har xil turlari tashkilot faoliyatiga, faoliyat sohasiga, strategiyasiga va biznes muhitiga muvofiq ravishda hamroh bo'lishi mumkin, ammo to'g'ri tashkil etilgan xavflarni boshqarish orqali erishish mumkin bo'lgan umumiy maqsadlar mavjud.
Odatda kompaniyada risklarni boshqarish tizimini tashkil qilishdan asosiy maqsad uning samaradorligini oshirish, daromadni ko'paytirish va xarajatlarni kamaytirishdir. Часть экспертов склоняются к мысли, что главной целью управления рисками является максимально выгодное вложение капитала и получение наибольшей прибыли.Ikkinchisining fikriga ko'ra, bu korxona rivojlanishidagi barqaror o'sish, kompaniya qiymatidagi yo'qotishlar ehtimolini
Tashkilotda xatarlarni boshqarish jarayoni juda oddiy:
- xavflarni aniqlash - jarayonning dastlabki bosqichi. U loyihada hamroh bo'lishi mumkin bo'lgan xatarlarni va ularning bir-biri bilan munosabatlarini belgilaydi va tavsiflaydi. Keyin ushbu xavflar alohida guruhlarga ajratiladi.
- xavflarni tahlil qilish. Ushbu bosqichda risklarni baholash amalga oshiriladi. Xususan: xavflarning yuzaga kelish ehtimoli va ulardan kelib chiqishi mumkin bo'lgan zarar hajmi hisoblab chiqiladi, xavf chegaralari aniqlanadi va o'rnatiladi.