16-ma’ruza. Mavzu: kondensatlarning fizik xossalari va tarkibi

---

16-MA’RUZA.
MAVZU: KONDENSATLARNING FIZIK XOSSALARI VA TARKIBI. 
REJA: 
1. Kreg tenglamasi. 
2. Xresh tenglamasi. 
3. Kondensatlarni tadqiq qilish natijalari. 
Tayanch iboralar: 
Kats va Stending grafoanalitik usuli, xiralanish jarayoni, yorug'lik sindirish 
koeffitsienti. 
Kondensatlar qanday holatda ekanligiga qarab, beqaror va barqaror 
kondensatlarga bo'linadi. Beqaror kondensat - qatlamdagi yoki kondensatlarni 
ajratib oladigan asbob - uskunalargacha bo'lgan harakatdagi gazlarda erigan 
kondensatlarga aytiladi. Barqaror kondensatlar deb, maxsus kondensat ajratib 
oluvchi asbob-uskunalarda ajratib olingan tayyor holdagi mahsulotga aytiladi. 
Har qanday suyuqlik kabi kondensatlar ham ma'lum fizik xossalarga egadir. 
Bulardan asosiylari zichlik, qovushqoqlik va molekulyar massa. Moddaning 
zichligi deb tinch holatdagi bir hajm birlikdagi massasiga aytiladi:
ρ =m/V kg/m
3
, g/sm
3
 
Kondensatlarning zichligi haqida so'z yuritilganda, odatda ko'proq barqaror 
kondensat ko'zda tutiladi. Chunki beqaror kondensatlardagi zichlik doimo o'zgarib 
turadi. Barqaror kondensatning (C
5+l0
) zichligini bevosita areometr orqali o'lchab 
aniqlash mumkin. C 
5+yu 
degan ifoda o'z ichiga pentan (C
5
)
va undan yuqori bo'lgan 
eng yengil suyuq karbonsuvchillar yig'indisini oladi. 
Shuningdek, kondensat zichligini maxsus hisoblashlar orqali ham aniqlash 
mumkin. Buning uchun kondensatning tarkibi, molekulyar massasi M
k
yoki 
yorug'lik sindirish koeffitsienti n
d
ma'lum bo'lganda Kreg tenglamasi orqali 
aniqlanadi: 
ρ
 C5+yu
= 1,03 M
k
/ (M
k
+44,29) g/sm
3

---

ρ
 C5+yu
 = 1.90646 n
d
 - 1,96283, g/sm
3
Kondensat molekulyar massasini Xresh tenglamasi orqali aniqlash mumkin:
lg M
 C5+yu
 = 1,939436+ 0,0019764t
K
 + lg (2,1500- n
d
)
 
Kondensatlarni tadqiq qilish natijalari
Kondensatlami tajriba xonasida har xil usullar bilan tadqiq qilish mumkin. 
Bu tadqiqotlar natijasida kondensatning asosiy fizik xossalari bilan bir qatorda 
uning qaynash harorati, qotish harorati, undan karbonsuvchillarni ajralib chiqishi 
va h.k. larni aniqlash mumkin. 
Tadqiqotlar maxsus tajriba asbob-uskunalarida olib boriladi. Bu tadqiqotlarda 
kondensat harorati asta-sekin pasaytirilib yoki oshirilib boriladi va shu jarayonida 
kondensatda bo’layotgan o'zgarishlar qayd qilib boriladi.
Suyuq karbonsuvchillarning dinamik qovushqoqligini harorat va molekulyar
massaga bog’liqligi 
Xiralanish boshlangan harorat kondensatniiig xiralanish harorati deyiladi. 
Odatda 
xiralanish 
jarayoni 
kondensat 
tarkibidan 
kristalsimon 
parafin 
moddalarining ajralib chiqishidan boshlanadi. 

---

Parafin-serezin moddalarining ko'plab ajralib chiqishi kondensat tarkibida 
kristallanish holatiga olib keladi. Sekin - asta kondensat tarkibida kristallar 
ko'payib, oxiri qotish holatiga yetib keladi. 
Kondensatning kristallanish boshlangan harorati uning krisiallanish harorati 
deb, kondensatning qotish boshlangan harorati esa kondensat qotish harorati 
deyiladi. 
Xuddi shuningdek, kondensat harorati oshganda qaynash boshlangan 
harorati kondensatning qaynash harorati deyiladi.