16-mavzu. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish

Jamg`arma va vaqt bo`yicha chekli tanlash normasi. Insonlar joriy va kelajakdagi 
iste`molni bir-biri bilan solishtirib, jamarish to`g`risida qaror qabul qiladilar. Odatda shaxs 
kelajakda ko`proq iste`mol qilish uchun bugungi kundagi bir so`mlik iste`molidan voz kechadi. 
Masalan, shaxsning bir yillik daromadi 100 ming so`m bo`lsin. Agar u ushbu daromadini joriy 
yilda to`liq iste`mol qilsa, uning jamg`armasi nolga teng bo`ladi.
Quyidagi jadvalda (12-jadval) bir dollarning har xil foiz stavkalaridagi keltirilgan qiymatlari 
ko`rsatilgan.
12-jadval. 1 dollarning diskontirlangan (keltirilgan) qiymati. 
Foiz 
Yillar 
stavkasi 
1 
5 
10 
20 
0,01 
0,990 
0,951 
0,905 
0,820 
0,05 
0,952 
0,784 
0,614 
0,377 
0,10 
0,909 
0,621 
0,386 
0,149 
0,15 
0,870 
0,497 
0,247 
0,061 
0,20 
0,833 
0,402 
0,162 
0,026 
Jadvaldan ko`rish mumkinki, foiz stavkasi qancha yuqori bo`lsa, bir dollarning joriy 
diskontirlangan (boshlang`ich yilga keltirilgan) qiymati shuncha kichik bo`ladi. Masalan, foiz 
stavkasi 5% bo`lganda, 10 yildan keyin oladigan dollarning bugungi qiymati 61,4 tsentga teng 
bo`ladi, 10 foizlik stavkada esa ushbu ko`rsatkich 38,6 tsentga va 20% bo`lganda 16,2 tsentga teng 
bo`ladi. 
r
R
I
I






1
1300 1000
1000
100% 30%.


1 1 0 3
13
 

,
,
i
 10%

 

r r i
  


30 10
20%
I
 1000
r
 30%
R
1


1000 1 0 3
1300
 

,
.


R
r
R
1
2
1
2
  
,
( )

 

I
r
r
R
    
1
1
2
,


I
r
R
 

1
3
2
2
( )


I
R
r


1
1
4
.
( )


I
R
r


2
2
1
5
.
( )
t

 



I
R
r
R
r
R
r
t
t




 

1
2
2
1
1
1
...
.

---

“To calculate this PDV, we need to know the mortality rates mv . . . , m7, the expected
rate of growth of Mr. Jennings' salary g, and the interest rate R. Mor tality data are available
from insurance tables that provide death rates for men of similar age and race.2 As a value
for g, we can use 8 percent, the average rate of growth of wages for airline pilots over the
past decade. Finally, for the interest rate we can use the rate on government bonds, which in 
1986 was about 9 percent. (We will say more about how one chooses the correct interest rate
to discount future cash flows in Sections 15.4 and 15.5.) Table 15.4 shows the details of
the present value calculation. By summing the last column we obtain a PDV of $650,252. If 
Mr. Jennings's family were successful in proving that the defendant was at fault, and there 
were no other damage issues involved in the case, they could recover this amount as
compensation.”
18
. 
Diskontirlangan daromadlar turi. 
Daromadlar 
Yillar bo`yicha keltirilgan daromad 
turi 
joriy yil 
1-yil 
2-yil 
A 
200 
200 
0 
V 
40 
200 
200 
Quyidagi jadvalda daromadlarning ikkala turi bo`yicha foizlar stavkasi 5, 10, 15, 20% 
bo`lgandagi keltirilgan qiymatlari ko`rsatilgan. 
5-jadval. 
Daromad 
Foiz stavkalarida diskontirlangan daromad, (so`mda)
turi 
A 
390,5 
381,8 
373,9 
366,7 
V 
411,9 
387,1 
365,1 
345,6 
Jadvaldagi ma`lumotlardan ko`rish mumkinki, daromadlarni tanlash foiz stavkalariga 
bog`liq. Agar foiz stavkasi 10% ga teng va undan kichik bo`lganda, shaxs "A" daromad turiga 
qaraganda "V" daromad turini tanlashi yaxshiroq bo`lardi. Foiz stavkasi 15% va undan yuqori 
bo`lganda, "A" daromad turi "V" daromad turiga nisbatan yaxshiroq bo`lar edi. 
Bu erda asosiy sabab, "A" daromad qiymati "V" daromadga qaraganda kam bo`lsa ham, u 
tezroq to`lanadi.