17-Mavzu: Geterofunktsional birikmalar

Nomlanishi. Aldegido va ketokislotalarning empirik nomlari ko’p ishlatiladi. Masalan:

• Nomlanishi. Aldegido va ketokislotalarning empirik nomlari ko’p ishlatiladi. Masalan:
• Rotsional nomenklaturaga binoan ketokislotalarning nomlari tegishli karbon kislotalarining trivial nomiga keto old qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi. Karboksil guruhiga nisbatan ketoguruhining zanjirdagi holati α –,β –, γ – va hakozo yunoncha harflar bilan belgilanadi:

Sistematik nomenklaturaga ko’ra aldegido- va ketokislotalarning nomlari tegishli karbon kislotalarning sistematik nomiga okso old qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi. Oksaguruhning holati raqam bilan ko’rsatiladi. Uglerod zanjirini raqamlash karboksil guruh uglerodidan boshlanadi:

• Sistematik nomenklaturaga ko’ra aldegido- va ketokislotalarning nomlari tegishli karbon kislotalarning sistematik nomiga okso old qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi. Oksaguruhning holati raqam bilan ko’rsatiladi. Uglerod zanjirini raqamlash karboksil guruh uglerodidan boshlanadi:

Tuzilishida bir vaqtning o’zida karbonil va karboksil guruhlari ishtirok etadigan birikmalar aldegidokislotalar yoki ketonokislotalar deyiladi. Karboksil va karbonil guruhlarini o’zaro holatiga qarab ular -, -, - va x.k. Aldegido- va ketonokislotalarga bo’linadilar. Ular empirik va sistematik nomenklaturalar bo’yicha nomlanadlilar. Quyida aldegid- va ketonokislotalarni nomlashga misol keltiramiz.

• Tuzilishida bir vaqtning o’zida karbonil va karboksil guruhlari ishtirok etadigan birikmalar aldegidokislotalar yoki ketonokislotalar deyiladi. Karboksil va karbonil guruhlarini o’zaro holatiga qarab ular -, -, - va x.k. Aldegido- va ketonokislotalarga bo’linadilar. Ular empirik va sistematik nomenklaturalar bo’yicha nomlanadlilar. Quyida aldegid- va ketonokislotalarni nomlashga misol keltiramiz.

Olinish usullari. 1) Glioksil kislota tabiatda g’o’r mevalar tarkibida uchraydi. Uni etil spirtini, glikolin yoki glikol kislotani oksidlab hosil qilish mumkin:

• Olinish usullari. 1) Glioksil kislota tabiatda g’o’r mevalar tarkibida uchraydi. Uni etil spirtini, glikolin yoki glikol kislotani oksidlab hosil qilish mumkin:
• 2) Dixlor sirka kislotani gidrolizlab olish mumkin:
• 3)Pirouzum kislotani uzum kislotadan, sut kislotadan yoki 2,2- dixlorpropan kislotadan olish mumkin:
• 4) Atsetosirka kislota uning efirlarini gidrolizlab yoki diketenga suv ta’sir ettirib olinishi mumkin: