17-mavzu. Moliyaviy natijalar ko‘rsatkichlarining mohiyati, ahamiyati

 
Tashkilot ustav kapitalini hisobga olishning soliq jihatlari. 
 
O‘zR soliq kodeksida ustav kapitaliga badallar shaklida olingan pul mablag‘lari va 
boshqa mol-mulk shaklidagi daromadlarfoyda solig‘iga tortilmaydigan daromad 
deb belgilab qo‘yilgan (304-modda).
Bunday ob’ektlarning qiymati ushbu xarajatlarning ustav kapitaliga hissa sifatida 
belgilanishi sharti bilan beruvchi tomonidan amalga oshirilgan qo‘shimcha 
xarajatlarni hisobga olgan holda, ushbu mol-mulkka egalik qilish sanasi bo‘yicha 
beruvchi tomonning soliq hisobi yozuvlariga muvofiq belgilanadi.
Soliq kodeksining 239-moddasi 4-bandiga muvofiq mol-mulkni boshqa 
tashkilotlarning ustav kapitaliga o‘tkazish realizatsiya deb e’tirof etiladi. Shuning 
uchun mol-mulkni ustav kapitaliga o‘tkazish qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortiladi.
Mol-mulkni boshqa tashkilot ustav kapitaliga o‘tkazish to‘g‘risidagi bitimlar QQS 
bo‘yicha soliqqa tortish tufayli, ularni sotib olish bo‘yicha to‘langan QQS 
summasi chegirib tashlanadi.
Sotib olingan mol-mulk boshqa tashkilotning ustav kapitaliga o‘tkazish uchun 
mo‘ljallanganligini beruvchi korxona oldindan bilsa, uni sotib olishda korxonaga 
taqdim etilgan QQS summasi buxgalteriya hisobiga qabul qilingan mol-mulk 
qiymatida hisobga olinishi kerak.
Agar beruvchi korxonailgari olingan mol-mulkdan ishlab chiqarish faoliyatida 
foydalangan bo‘lsa va so‘ngra uni boshqa tashkilotning ustav kapitaliga 
o‘tkazishga qaror qilgan bo‘lsa, unda beradigan ob’ekti QQS summasi bilan birga 
beriladi.
Beruvchi tashkilotida moddiy va ishlab chiqarish zahiralariga nisbatan ilgari 
chegirib ko‘rsatilgan QQS summasi, qaytadan barqaror qilinadi va TMZ QQS 
bilan birga boshqa tashkilot ustav kapitaliga beriladi.
O‘zR soliq kodeksini 298-moddasida belgilangan, ya’ni asosiy vositalarning va 
boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromad deb buxgalteriya 
hisobi 
to‘g‘risidagi 
qonun hujjatlariga 
muvofiq belgilanadigan 
asosiy 
vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan foyda e’tirof 
etiladi.

---

Asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan 
moliyaviy natijani (foydani yoki zararni) aniqlashda ilgari qayta baholangan 
asosiy vositalarning hamda boshqa mol-mulkning narxini oshirish summasining 
ushbu asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni oldingi narxni pasaytirish 
summasidan ortiq summalari asosiy vositalar hamda boshqa mol-mulkning chiqib 
ketishidan olingan daromad tarkibiga kiritiladi.  
Soliq to‘lovchi tomonidan tekin olingan mol-mulk va (yoki) xizmatlar soliq 
to‘lovchining daromadi deb e’tirof etiladi.
Mol-mulkni (xizmatlarni) tekin asosda olish chog‘ida oluvchi shaxsning 
daromadlari, ushbu mol-mulkning (xizmatlarning) bozor qiymatidan kelib chiqqan 
holda aniqlanadi.
Tekin olingan mol-mulkning (xizmatlarning) bozor qiymati hujjat bilan 
tasdiqlanishi kerak. Xususan, quyidagilar shunday hujjatlar bo‘lishi mumkin:
1) 
yuklab jo‘natishga, yetkazib berishga yoki topshirishga doir hujjatlar;
2) 
mahsulot yetkazib beruvchilarning narxga doir ma’lumotlari 
(praysvaraqlar);
3) 
ommaviy axborot vositalaridan olingan ma’lumotlar;
4) 
birja xabarlari;
5) 
davlat statistika organlarining ma’lumotlari.
Qarz beruvchiga foizli daromad to‘lash majburiyatisiz qarz (qaytarish sharti bilan 
moliyaviy yordam) olish chog‘ida qarz oluvchining daromadi qarz (qaytarish 
sharti bilan moliyaviy yordam) olish sanasida O‘zR MB tomonidan belgilangan 
qayta moliyalashtirish stavkasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Qarz 
beruvchining daromadini aniqlashning xuddi shunday tartibi qarz (qaytarish sharti 
bilan moliyaviy yordam) olish sanasida stavkasi O‘zR MB tomonidan belgilangan 
qayta moliyalashtirish stavkasidan kam bo‘lgan foizlar to‘lash sharti bilan berilgan 
qarzlarga (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordamga) nisbatan qo‘llaniladi.