18-мавзу: энг янги даврда англия, франция, германия ва ақШ

 
1. Eń jańa dáwirde Angliya 
 
Ékonomikanıń mámleket tárepinen tártipke salınıwı evolyuciyası. Ullı Britaniya 
Birinshi jer júzilik urısında jeńimpaz mámleketlerden esaplanǵan, lekin urıs onıń finanslıq-
ékonomikalıq poziciyasin ádewir tómenletti. Óndiris islep shıǵarıwı 20% ke qısqardı, 
mámleket úshten bir baylıǵın joǵalttı. Amerika banklerine ǵárezlilik ósti, Angliya óziniń 
óndirislik monopoliyasın joǵalttı, sebebi zavod hám fabrikalar eski úskenelerge iye edi. Urıs 
jıllarında áskeriy maqsetlerde ónim shıǵarıwshı jańa sanaat tarmaqları rawajlandı, lekin eski 
óndiris tarmaqlarında islep shıǵarıw ádewir qısqardı. Jumısshılar klassınıń materiallıq jaǵdayı 
jamanlasdı, nátiyjede olardıń siyasiy belsendiligi ósti. 
Urıs jıllarında kásiplik awqamları sanı eki ese ósti. Jumısshılar háreketinıń kúsheyiwine 
Rossiyadaǵı 1917-jıl oktyabr waqıyaları túrtki boldı. 
Urıs hám urıstan keyingi jıllarda kapitalıstik monopollastırıw processi kúsheydi. 1916-
jılda monopolistlerdiń júdá iri birlespesi – Britaniya sanaatshılar federaciyasi payda boldı. 
Federaciyanıń tiykarǵı maqsetlerinen biri húkimet hám mámleket apparatın monopolistik 
kapitalǵa jáne de bóysındırıw edi. 1917-jılda Britaniya sawda palatası Assotsiaciyasi dúzildi. 
Birinshi jer júzilik urısı dawamında áskeriy maqsetlerde isleytuǵın sanaatqa basshılıq qılıw 
qural -jaraq ministrligine ótti. 1917-jılda kómir sanaatı hám kemasazlıq ústinen húkimet 
qadaǵalawı ornatıldı
1
. 
Bul ilajlar waqtınshalıq xarakterge iye bolǵan edi, urıstan keyin olar biykar etilgen. 
Ullı Britaniya húkimeti milliylestiriw haqqındaǵı máselege IBirinshi jer júzilik urısınan 
keyin, yaǵnıy awır siyasiy, ékonomikalıq hám finanslıq qıyınshılıqlarǵa dus kelgenen soń 
qayttı. 1945-jıl húkimet tóbesine kelgen leyboristler ingliz bankın milliylestiriw haqqında 
nızam qabılladı. Mámleket tariyxında birinshi ret mámleket bankı shólkelestirildi. 1946- jıl 
kómir sanaatı milliylestirildi. Bul 880 kompaniyanı qamtıp aldı. Keyin gaz óndirisi, azǵana 
polat quyıwshı zavodlar, elektrostanciyalar, ishki transport, puqaralıq avıaciyası, telegraf hám 
radio baylanıslar milliylestirildi.