1985 йилда мактаб дастурига ―Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари‖ фани киритилди

Mantiqiy loyihalash. 
MB yaratishning eng zaruriy va mas‘ulyatli bosqichlaridan biri - bu mantiqiy loyihalashtirishdir. Uning 
asosiy masalasi tanlangan MBBT uchun mo‗ljallangan holda MB mantiqiy sxemasini ishlab 

---

chiqishdan iborat. Mantiqiy loyihalashtirish bosqichi konseptual loyihalashtirishdan farqli ravishda, u 
komp‘yuterning dasturiy vositasini to‗liq hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Ish mazmuni bo‗yicha 
mantiqiy loyihalashtirish axborot tizimini va uni tashkil etuvchi qismlarni real MBBTiga mos shaklda 
modellashtirishdan iborat. 
Mantiqiy loyihalashtirish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat: 
1.Aniq bir MBBTni tanlash 
2.Konseptual sxemani mantiqiy sxemaga o‗tkazish 
3.Zarur kalitlarni tanlash 
4.So‗rov tilini tavsiflash 
Aniq bir MBBTni tanlash protsedurasini batafsil qaraymiz. MB loyihasini amalga oshirish uchun MBBTni 
tanlash juda katta mas‘uliyat talab qiladi. Bu bir tomondan MBBTlarning juda ko‗pligi bo‗lsa, ikkinchi 
tomondan ko‗p sonli xarakteristikalar bo‗yicha MBBTni baholash va ularning orasidan aynan shunday tizimni 
tanlash kerakki, u foydalaniuvchi va ishlab chiqaruvchilar talablarini to‗liq qanoatlantirishi mumkin bo‗lsin. 
CHunki MBda axborotdan foydalanish va ishlov berishi samaradorligi MBBTning qanchalik to‗Qri 
tanlashdan boQliq bo‗ladi. 
MBBTni tanlashning asosiy me‘yorlaridan biri-bu ma‘lumotlarni ishlatadigan ichki modelining konseptual 
sxemasini tavsiflash uchun qanchalik samarador ekanligini baholashdan iborat. SHaxsiy komp‘yuterlar uchun 
mo‗ljallangan MBBTlarning ko‗pchiligi, odatda ma‘lumotlarning relyasion yoki tarmoq modeliga tayangan 
holda ishlaydi. Zamonaviy MBBTlarning juda katta qismi relyasion model asosida yaratilgan. Agar relyasion 
tizim tanlangan bo‗lsa, u holda MBning konseptual sxemasini relyasionga akslantirish (o‗tkazish) oldinda 
turibdi. 
Ishning mazmuni bo‗yicha ma‘lumotning tanlangan modeli (relyasion, tarmoq va ierarxik) ma‘lumotlar 
tizilmasini tavsiflash uchun vosita beradi. Protseduralar MBBT yadrosiga kiradigan ma‘lumotlarni tavsiflash 
tilida bajariladi. 
MBBTning ikkinchi tarkibiy qismi ma‘lumotlarni manipulyasiya qilish tildan iborat. Undan MBni turli 
tadbiqlar uchun ishlatishda foydalaniladi. Ko‗p hollarda ma‘lumotlarni manipulyasiya qilish tili (MMT) 
dasturlashtirish tilga o‗rnatilgan (kiritilgan) bo‗ladi. MMT turli imkoniyatlarga ega bo‗lishi mumkin: quyi 
pog‗onadagi til va yuqori poQonadagi til. Odatda quyi pog‗onadagi til protsedurali, yuqori poQonadagisi esa 
deklarativ til bo‗ladi. Protsedurali tillardan foydalanish ma‘lum tayyorgarlikni talab qiladi, deklarativ til bo‗lsa 
ko‗prok professional bo‗lmagan foydalanuvchilar uchun yarokli. SHuning uchun ma‘lum MMTga ega 
MBBTni tanlash maxsus tayyorgarligi bo‗lmagan foydalanuvchi uchun juda muhimdir. Bundan tashqari 
MBBTga servis dasturlar va amaliy masalalarni echish uchun vositalar kiradi.