2-§. Fuqarolarning d a v la t va jam iyat ishlarida ishtirok
Download 1.23 Mb. Pdf ko'rish
|
FeGthGqUBHbMJumb2Ep7OiG5DR8szSM2PllsDFsC (1)
7-§. Bilim olish huquqi
Bilim insonni y u k s a k darajaga ko'tarib g in a qolm asdan, u y ashay o tg an m am lak atni ham yuksaltiradi. J ah o n tajribasi ham faqat bilim orqaligina ko'plab m u a m m o larn i hal qilish mumkin- ligini ko'rsatadi. Bilimli k ish ilarn in g qobiliyati va yutuqlari bilan ko‘p m am lak atlar rivojlanmoqda. S h u n in g uchun h ar bir uzoqni ko‘zlovchi m am lakat o'z fuqarolarining bilimli bo‘lishidan manfaat- dcy va shu yo'lda h a ra k a t qiladi. F u q aro larn in g bilimli bo'lishiga esa, bilim olish qanday yo‘lga qo'yilganligi, un g a qanday sharoit- imkoniyatlar yaratilganligi t a ’sir qiladi. Bunda t a ’lim tizimining qandayligi hal qiluvchi rol o'ynaydi. O 'zbekistonda h ar bir s h a x s n in g bilim olish huquqini t a ’min- lash maqsadida m u k a m m al t a ’lim tizimi shakllantirildi va takomil- lashtirilmoqda. K onstitutsiyaning 41-moddasiga asosan: “H ar kim bilim olish huquqiga ega. Bepul u m u m iy t a ’lim olish davlat tom onidan kafolatlanadi. M a k ta b ishlari davlat nazoratidadir”. H a r kim bilim olish huquqiga ega ekanligi, m am lakat- da yashovchi barcha aholi fuqaroligi, millati, irqi, dini, jinsi va boshqalardan q a t’i nazar shu huquqdan foydalanishini bildiradi. Konstitutsiyada belgilangan bilim olish huquqi O'zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g'risida”gi Qonuni va Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi orqali to‘la ta ’minlanadi, ro'yobga chiqadi. Milliy dasturda ta ’lim tizimi, un in g tarkibiy qism larining vazi- falari, ta ’limning uzluksizligi belgilab qo'yilgan. Ta’limning har bir bosqichi uchun davlat t a ’lim standartlari belgilangan. Shu asosda ta ’lim m u a ssasalari uchun yo'nalishlariga mos ravishda o‘quv rejalari tuzilib, sh u lar asosida bilim berish yo'lga qo'yilgan. 178 www.ziyouz.com kutubxonasi M am lakatim izda keyingi vaqtlarda ta ’limning barcha bos- qichlarida yangi pedagogik texnologiyalar asosida bilim berishni tashkil qilishga alohida e’tibor berilmoqda. 2012-yil 17-fevralda Prezident Islom Karimovning tashabbusi bilan o'tkazilgan “Yuksak bilimli va intellektual rivojlangan avlod- ni tarbiyalash — mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish va mo- dernizatsiya qilishning eng muhim sharti” mavzusidagi xalqaro konferensiyada yurtim izda ta ’lim sohasida olib borilgan islohotlar- ga atroflicha to'xtalib o‘tildi. Konferetsiyada Biriashgan Millatlar Tashkiloti, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Islom taraqqiyot banki vakillari, dunyoning turli qit’alaridagi 40 dan ziyod mam- lakatdan ishtirokchilar tashrif buyurdi. Prezident I.A. Karimov o'z ma’ruzasida ishtirokchilarni yurtimizda qabul qilingan dasturga muvofiq, am alga oshirilgan ishlar bilan tanishtirdi. “M am laka timizda 9+3 sxemasi bo'yicha 12 yillik umumiy majburiy bepul ta’lim tizimi joriy etildi. Yurtimizda amalga oshirilayotgan mod- elning prinsipial xususiyati shundaki, umum ta’lim maktabidagi 9 yillik o'qishdan so'ng o'quvchilar keyingi 3 yil davomida ixti- soslashtirilgan kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarda tah- sil olib, ularning har biri umum ta’lim fanlari bilan birga mehnat bozorida talab qilinadigan 2 - 3 ta mutaxassislik bo'yicha kasb- hunarlarni ham egallaydi. O'zbekistonda 12 yillik ta ’lim barcha uchun majburiy ekani qonunlarimizda belgilab qo'yilgan. Yana bir bor ta’kidlayman — bu biz uchun prinsipial masala hisoblanadi. Ayniqsa, olis qishloq joy- larda, to'g'risini aytganda, hamma ham 12 yil o'qishni xohlamaydi. Bugungi kunda o'sib kelayotgan yangi avlodimiz 12 yillik majbu riy ta’lim olish bilan birga, aniq mutaxassislik va kasb-hunarga ega bo'lishi kerak. Bu, ayniqsa, qizlarimiz uchun muhimdir. Chun- ki, yosh oilaning mustahkamligi, avvalo, qizlarning biror-bir muta- xassislikni egallab, hayotda o'zining mustaqil fikri va о rniga ega bo'lishi bilan bevosita bog'liqdir. Shuning uchun ham barcha zarur fanlar bo'yicha umumiy bilim beradigan umumta lim maktablarida 9 yil ta ’lim olganidan keyin yoshlarimiz majburiy tarzda 2—3 ta zamonaviy mutaxassislik bo'yicha kasb-hunarlarga ega bo'lishiga biz alohida e ’tibor qaratmoqdamiz” 179 www.ziyouz.com kutubxonasi Konstitutsiyada bepul ta ’lim olish davlat tom onidan ta ’min- lanishi belgilangan. M am lakatim izda boshlang'ich, um um iy o‘rta ta ’lim, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida ta ’lim bepul bo‘lib, barcha xarajatlar davlat hisobidan ta ’minlanadi. Oliy m a’lumot olishda (bakalavr va m a g is tra tu ra ) bepul ta ’lim bilan to'lov-kontrakt asosida ta ’lim olish qo‘shib olib boriladi. Ya’ni, oliy o‘quv yurtlariga qabul qilinadigan talabalar belgilangan kvota- lar bo'yicha davlat hisobidan t a ’minlash asosida bepul t a ’lim oladi- lar. Bularni kirish sinovlarida yuqori natijaga erish g an lar tashkil etadi. Davlat budjeti doirasida aniqlangan miqdor uchun yetarli ball to‘play olm agan talabgorlar orasidan yuqori ko'rsatkichlarga erish- ganlari o‘z ixtiyori bilan to‘lov-kontrakt asosida oliy o'quv yurtiga qabul qilinishi mumkin. To‘lov miqdori davlat tomonidan belgi lanadi. To'lovni talabalar sh ax san yoki ota-onalari jamg'armasidan to‘lashi mumkin. Davlat tashkilotlari budjetdan tashqari mablag'lar hisobidan, nodavlat tashkilotlari esa, o‘z ja m g ‘arm asidan o‘z xodimlarining o'qishi uchun belgilangan to'lov sum m asini to‘lashi mumkin. Fuqarolarning bilim olish huquqini ro‘yobga chiqarish uchun davlat xohlovchilarga kredit berishni yo'lga qo'ygan. Shunday qilib, bilim olish huquqi bepul yoki to ‘lov-kontrakt asosida ta ’lim olish bilan am alga oshadi. M ak tab ishlari davlat nazoratida, degan konstitutsiyaviy qoi da ta ’lim m u assasalarinin g mulkchilik shaklidan q a t’i nazar (ular davlat m uassasasi bo‘ladimi, xususiymi, chet davlatlarga qaray- dimi), davlat tomonidan nazorat qilinishini bildiradi. Davlat ta ’lim m uassasalari to'laligicha davlat tomonidan boshqarilib, nazorat qilinsa, nodavlat ta ’lim m uassasalari o‘quv dasturlari va rejala- rining talab darajasida bo‘lishi, bilim berish saviyasining yuqori bo‘lishi nazorat qilinadi. A ttestatsiya (sinovlardan o‘tgan) nati- jalariga ko‘ra, nodavlat ta ’lim m uassasalari Akkreditatsiya qilinadi va litsenziya beriladi. Litsenziyaga ega o‘quv m uassasalari davlat tomonidan tasdiqlangan va yuridik kuchga ega bitiruv haqidagi hujjatlar berish huquqiga ega. Download 1.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling