2 – кисм. Радиотехника. Kirish Radioning tarqalishi asoslari

Узатиладаган ахборот радиотехникада нима учун ва қандай қилиб электр сигналларига айлантирилади?



Жавоб: Ахборотларга қайта ишлов бериш, сақлаш, узатиш, узатилган ахборот ўз манзилига етиб бориши учун электр сигналлар шаклига айлантирилади. Узлуксиз аналог электр сигнални дискретизацияланади, квантланади, кодланади, узатиш учун модуляцияланади.

3. 
   Радиотўлқин деганда нимани тушунасиз? Радиотўлқинлар классификацияси?
   

Жавоб: Ахборотни узоқ масофаларга симсиз узатишда фойдаланиладиган нурлатилган электромагнит майдон тўлқинлари тушунилади. Ахборотни бир нуқтадан иккинчи нуқтага узатиш учун маълум талабларни хисобга олган холда ишчи частота танланади. Бу ишчи частоталар ўз классификациясига эга. Радиоалоқани халқаро тартибланишига биноан радиочастоталар 9 та диапазонларга бўлинади ва 4 дан 12 гача номерланади. Диапазон номери ошиши билан уни полосаси кенгайишига эътибор қаратиш лозим, у қуйидагича бўлади: № 4 учун 30Khz – 3Khz = 27 Khz; №12 учун 3000 – 300 = 2700 Ghz.
Янги радиоалоқа линиясини очиш учун, ҳар бир алоҳида ҳолат учун маълум талабларни ҳисобга олган ҳолда ишчи частота танланади.
Хабарни узатиш жойидан қабул қилиш жойига кўчириш учун танланган частота ишлатилади ва у ташувчи частота дейилади.
1.1-жадвал

Диапазон номери	Частота чегаралари	Диапазонлар номи	Тўлқин узунлиги	Диапзонлар нинг қисқартма номлари	Русча қисқартма номлар
№ 4	f = 3  30 кГц	ўта узун тўлқинлар	Мириаметрли 100... 10 км	ЎУТ	СДВ
№ 5	f = 30  300 кГц	узун тўлқинлар	Километрли 10...1 км	УТ	ДВ
№ 6	f = 300  3000 кГц	ўрта тўлқинлар	Гектометрли 1000...100 м	ЎТ	СВ
№ 7	f = 3  30 МГц	қисқа тўлқинлар	Декаметрли 100...10 м	ҚТ	КВ
№ 8	f = 30  300 МГц	метрли тўлқинлар (ултра қисқа тўлқин)	Метрли 10...1м	МТ	МВ
№ 9	f = 300  3000 МГц	дециметрли тўлқинлар	1...0,1 м	ДТ	ДМВ
№ 10	f = 3  30 ГГц	сантиметрли тўлқинлар	10...1 см	СТ	СМВ
№ 11	f = 30  300 ГГц	миллиметрли тўлқинлар	10...1 мм	ММТ	ММВ
№ 12	f = 300  3000 ГГц	децимиллиметрли тўлқинлар		ДММТ	ДММВ

4. 
   Радиотўлқинлар тарқалишига қандай физик жараёнлар таъсир қилади?
   

Жавоб:
Atmosferaning radio to'lqinlarning tarqalishiga ta'siri

Radio to'lqinlarining tarqalish xususiyati to'lqin uzunligiga, Yerning egriligiga, tuproqqa, atmosfera tarkibiga, kun va yilning vaqtiga, ionosfera holatiga, Yer magnit maydoniga va meteorologik sharoitga bog'liq.

Radio to'lqinlarining tarqalishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan atmosferaning tuzilishini ko'rib chiqamiz. Namlik miqdori va havo zichligi kun va yil vaqtiga qarab o'zgaradi.

Yer yuzini o'rab turgan havo taxminan 1000-2000 km balandlikdagi atmosferani hosil qiladi. Yer atmosferasining tarkibi bir jinsli emas.

Atmosfera tuzilishi.

Balandligi 100-130 km gacha bo'lgan atmosfera qatlamlari tarkibida bir hil. Ushbu qatlamlarda 78% azot va 21% kislorod (hajmi bo'yicha) havo mavjud. 10-15 km qalinlikdagi atmosferaning pastki qatlami (2.3-rasm) deyiladi troposfera... Ushbu qatlam tarkibida suv bug'lari mavjud, ularning tarkibi o'zgaruvchan meteorologik sharoitlarda keskin o'zgarib turadi.

Troposfera asta-sekin aylanib boradi stratosfera... Chegara - bu haroratning pasayishi to'xtagan balandlik.

Erdan taxminan 60 km va undan yuqori balandliklarda, quyosh va kosmik nurlar ta'sirida atmosferada havo ionlashuvi sodir bo'ladi: ba'zi atomlar parchalanib ketadi elektronlar va ionlari... Atmosferaning yuqori qismida ionlanish ahamiyatsiz, chunki gaz juda kam uchraydi (birlik hajmida oz miqdordagi molekulalar mavjud). Quyosh nurlari atmosferaning zich qatlamlariga kirib borishi bilan ionlanish darajasi oshadi. Yerga yaqinlashganda quyosh nurlarining energiyasi pasayadi va ionlanish darajasi yana pasayadi. Bundan tashqari, atmosferaning pastki qatlamlarida yuqori zichlik tufayli salbiy zaryadlar uzoq vaqt mavjud bo'lmaydi; neytral molekulalarni tiklash jarayoni mavjud.

Yerdan 60-80 km balandlikda va kamdan-kam uchraydigan atmosferada ionlashish uzoq vaqt davom etadi. Ushbu balandliklarda atmosfera juda kam uchraydi, erkin elektronlar va ionlarning zichligi shu qadar pastki, to'qnashuvlar va shu sababli neytral atomlarning tiklanishi nisbatan kam uchraydi.

Atmosferaning yuqori qatlami ionosfera deb ataladi. Ionlangan havo radioto'lqinlarning tarqalishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.

Kun davomida to'rtta muntazam qatlam yoki ionlanish maksimallari hosil bo'ladi - qatlamlar D., E, F 1 va F 2 qatlami eng yuqori ionlanishga ega (birlik hajmiga nisbatan eng ko'p erkin elektronlar soni).

Quyosh botganidan keyin ionlashtiruvchi nurlanish keskin pasayadi. Neytral molekulalar va atomlarning tiklanishi sodir bo'ladi, bu esa ionlanish darajasining pasayishiga olib keladi. Kechalari qatlamlar butunlay yo'q bo'lib ketadi D. va F 2, qatlam ionlanishi E sezilarli darajada pasayadi va qatlam F 2 ba'zi bir susayish bilan ionlanishni saqlaydi.