2 – кисм. Радиотехника. Kirish Radioning tarqalishi asoslari

Ионосфера қатлами қандай тузилишга эга? Нима сабабдан ионосфера қатламининг таркиби сутка вақтига қараб ўзгаради?


Жавоб:

1902 yilda ingliz matematikasi Oliver Heaviside va amerikalik elektrotexnika Artur Edvin Kennelli deyarli bir vaqtning o'zida Yer yuzida ionlashgan havo qatlami - elektromagnit to'lqinlarni aks ettiruvchi tabiiy ko'zgu borligini bashorat qilishgan. Ushbu qatlam nomini oldi ionosfera.

Yerning ionosferasi radio to'lqinlarining ko'rish chizig'idan kattaroq masofada tarqalishini oshirishi kerak edi. Ushbu taxmin 1923 yilda eksperimental ravishda isbotlangan. RF impulslari vertikal ravishda yuqoriga uzatildi va qaytarilgan signallar qabul qilindi. Impulslarni yuborish va qabul qilish o'rtasidagi vaqtni o'lchash, aks ettirish qatlamlarining balandligi va sonini aniqlashga imkon berdi.

Ionosfera - sayyoralararo fazoga o'tuvchi yuqori qatlam. Ionosfera molekulalarning parchalanishidan kelib chiqadigan zarralar - ionlar, elektronlar va boshqalar bilan to'ldiriladi. Ionosferaning pastki qismida "shimoliy chiroqlar" paydo bo'ladi, bu Arktika doirasidan tashqarida joylashgan hududlarda kuzatiladi.

Баландлик ошган сари атмосфера газларнинг зичлиги

тез камая боради. Ионосфера қатлами кундузи қуёш нурининг таъсири қатламдаги атом ва молекулаларни ионлаштиради. Бунда ҳосил бўлган электрон ва ионлар мустақил ҳаракатлана бошлайди. Албатта, ўртача олганда ҳар хил ишорали зарядлар бир-бирига тортишади ва рекомбинациялашади, яъни қайта бирикади (расмга қ.). Бироқ ионлар концентрацияси кичик бўлганда уларнинг қарама-қарши ишорали ион ёки элеткрон билан учрашиши учун кўп вақт талаб қилинади. Бу вақт (соатлар ва ҳатто суткалар) мобайнида қуёш нурланиши кўп янги ионлар ҳосил қилишга улгуради. Натижада ҳар қайси баландликда электронлар ва ионларнинг маълум концентрацияси вужудга келади. турган гапки, бу сутка вақтига ҳам боғлиқ бўлади, чунки тунда ионлар фақат рекомбинациялашади. Ионосфера қатлами бир неча қатламдан иборат бўлиб яьни ер сатхидан