2- ma’ruza Tabiiy ipak ishlab chiqarish texnologik jarayonlari Reja

---

2- Ma’ruza 
Tabiiy ipak ishlab chiqarish texnologik jarayonlari 
Reja: 
1. Tut ipak qurti tavsifi. 
2. Pillaga dastlabki ishlov berish. 
3. Pilla chuvishdagi texnologik jarayonlar. 
Tabiiy ipak- ipak qurti o’raydigan juda ingichka ip. Pillakashlik 
fabrikalarida pillalarni pilla o’rash uskunalarida chuviladi. Chuvish paytida bir 
necha pilla ipakning uchi birlashtiriladi. Natijada, xom ipak hosil bo’ladi. Xom 
ipak iplari oqsil - serisin bilan bir-biriga birikkan bir necha pilla ipidan iborat. 
Pillalarni yig’ish va tortish paytida hosil bo’lgan chiqindilar (ustki chigal 
qatlamlar, pilla po’stloqlarining qoldiqlari, teshilgan va chuvib bo’lmaydigan 
pillalar ) dan yigirilgan ipak olishda foydalaniladi. 
 
Tut ipak qurti tavsifi. Tut ipak qurti faqat tut bargi bilan oziqlanadi, 
shuning uchun tut ipak qurti (Bombyx mori L.) turiga kiritilgan. O’ziga mudoafa 
qatlami o’ragani uchun (Bombycidial) oilasiga mansub, kapalagining tanasi 
tangachalar bilan qoplanganligi uchun tangachalilar yoki kapalaklar (Lepidoptera) 
turkumi, rivojlanish bosqichlarida bir turdan ikkinchi turga o’zgarganligi sababli  
metamorfozalilar (Holometabola) bo’limi, uch juft oyoqlari, tanasi, bosh, ko’krak 
va qorin qismlariga ajralganligi uchun xasharotlar (Insekta) sinfi, nafas olish 
organlari traxeyadan tuzilganligi uchun traxeya nafas oluvchilar (Thacheata) kenja 
tipiga, oyoqlari bo’g’imlardan tashkil topgani uchun bo’g’im oyoqlilar 
(Arthropoda) tipiga kiradi. 
Tut ipak qurtining hayoti 4 ta davrdan iboratdir. 
I. urug’lik yoki tuxumlik davri, qishlash va embirionning rivojlanish davri; 
II. Qurtlik davri. Bu davrda oziklanib, rivojlanadi va keyingi hayot faoliyati 
uchun ozuqa to’playdi. Qurtdan g’umbakka aylanish davrida mudoafa 
qobig’inin, ya’ni pilla o’raydi. 
III. G’umbaklik davri– metamorfoza. Bu tanasini qayta tiklash, kakpalaklik 
davriga xos belgilarni hosil qilish, shaklini o’zgartirish davri. 
IV. Kapalaklik davri. Bu davr jinsiy balog’atga etish, tuxum qo’yish – nasl 
berish davri hisoblanadi.