2- mavzu. Markaziy Osiyo jahon sivilizatsiyasining ajralmas qismi

 

Tosh asrining keyingi rivojlanish davri fanda mezolit (o‘rta tosh) asri deb qabul qilingan. 

O‘rta Osiyoda mezolit davri nisbiy tarzda mil. avv. 12-7 ming yilliklar deb qabul qilingan. Mezolit-

odamlarning er yuzi bo‘ylab keng tarqalish davri bo‘lib, ular shimol tomonga ham, Pomir kabi 

baland  tog‘li  hududlarga  ham  tarqala  boshlaydilar.  Kaspiy  bo‘ylaridan  Tyanshan  -Pomirgacha, 

Markaziy  Qozog‘istondan  Kopettog‘  etaklarigacha  bo‘lgan  hududlardan  mezolit  davri 

yodgorliklarining  namunalari  topib  o‘rganilgan.  Machay  (Surxondaryo),  Obishir  (Farg‘ona 

vodiysi), Markaziy Farg‘ona, Bo‘zsuv, Qo‘shilish (Toshkent), Aydabol, Jayronquduq (Ustyurt), 

Oshxona,  CHilchorchashma  (Tojikiston),  Darayi  sho‘r  (Vaxsh  vohasi)  kabilar  shular 

jumlasidandir. 

Mezolit davriga kelib er yuzidagi ulkan muzlikning yana shimolga tomon siljishi natijasida 

iqlim barqarorlashib hozirgi davrdagiga ancha o‘xshab qolgan edi. Buning natijasida O‘rta Osiyo 

hayvonot olami va o‘simliklar dunyosida ancha o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. 

Paleolit  davrining  yirik  hayvonlari  yo‘qola  borib  ular  o‘rniga  kichik  tuyoqli,  tez 

yuguruvchan hayvonlar - jayron, sayg‘oq, bug‘ular, tog‘ echkisi, arslon, yo‘lbars, qoplon, quyon 

kabilar ko‘paya boradi. Shuningdek, janubga xos issiqsevar yovvoyi boshoqli o‘simlik va daraxtlar 

ham  tobora  ko‘payib  bordi.  Tabiat  va  iqlimdagi  bu  o‘zgarishlar  mezolit  davri  kishilarining 

hayotida ham o‘zgarishlar sodir bo‘lishiga sabab bo‘ldi. 

Bu  davrga  kelib  kishilar  nisbatan  nozikroq  qurollar  tayyorlashni  o‘zlashtira  boshladilar. 

Xususan,  janubiy  o‘lkalarda,  shuningdek,  O‘rta  Osiyoda  turli  geometrik  shakldagi  mayda 

qurolchalar-mikrolitlar paydo bo‘lib, ular uchun suyak va yog‘och dastachalardan qadama sifatida