2- mavzu. Markaziy Osiyo jahon sivilizatsiyasining ajralmas qismi

YODDА TUTING: 

Vаtаnimiz O’zbеkistоn insоniyat sivilizаtsiyasining qаdimgi 

o’chоqlаridаn biri o’chоqlаridаn biri 

---

foydalanilgan. Undan tashqari, bu davrda insoniyat o‘z tarixidagi dastlabki murakkab moslama - 

o‘q-yoyni  kashf  etdi.  Natijada  chopqir,  kichik  tuyoqli  hayvonlar  va  parrandalarni  ov  qilish 

imkoniyati paydo bo‘ldi. 

Bu davrning eng katta yutuqlaridan yana biri yovvoyi hayvonlar -it, qo‘y, echki kabilarning 

qo‘lga o‘rgatila boshlanib, xonakilashtirilishidir. Arxeologik tadqiqotlar natijalariga qaraganda, 

mezolit  davriga  kelib  Old,  Yaqin  va  O‘rta  Osiyoning  ba’zi  joylarida  termachilikdan  yovvoyi 

o‘simliklarni xonakilashtirishga hamda ovchilikdan chorvachilikka o‘tish boshlanadi. Bu jarayon 

ilg‘or, unumdor ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanish darajasi va tabiiy-geografik iqlim bilan 

bevosita bog‘liq edi. 

Mezolit davrining mashhur yodgorliklaridan biri Surxon vohasidagi Machay (Boysun) g‘or 

makonidir.  Daryo  sathidan  70  metrcha  balandlikda  joylashgan  bu  makon  ko‘p  qatlamli  bo‘lib, 

ushbu qatlamlardan ko‘plab suyak va asosan tosh qurollar topilgan. Suyak qurollar bigiz, igna, 

so‘zan kabilardan iborat bo‘lsa, tosh qurollar -pichoqlar, arrasimon qurollar, kesgichlar, ushlatgich 

toshlar, nayza va o‘q uchlari kabilardir. Bu qurollarning o‘ziga xos belgilari mavjud bo‘lsa ham 

Janubiy  Qozog‘iston  va  Yaqin  Sharqdagi  mezolit  yodgorliklaridan  topilgan  tosh  qurollarga 

o‘xshab ketadi. 

Farg‘ona vodiysidan mezolit  davriga oid  Obishir g‘or-makonidan tosh  qurollar, bigizlar, 

qirg‘ichlar, pichoq qadamalari topilgan. Shuningdek, topilmalar orasida yovvoyi hayvonlarning 

maydalangan  va  sindirilgan  suyaklari,  baliq  tutishda  ishlatiladigan  qadoq  toshlar  ham  bor. 

Topilgan  ashyolarga  asoslanib,  obishirliklar  baliqchilik,  ovchilik  va  termachilik  bilan 

shug‘ullangan deyishimiz mumkin. 

O‘rta Osiyo tarixida neolit davrining (yangi tosh asri) yuqori chegarasi mil.avv. VI - quyi 

chegarasi IV-III ming yilliklar bilan belgilanadi. Bu davr O‘rta Osiyoda uchta: Joytun, Kaltaminor 

va Hisor madaniyatlarining rivojlanishi bilan izohlanadi. Neolit davri qabilalari aksariyat hollarda 

daryo  sohillari  va  tarmoqlari  yoqasida,  ko‘l  bo‘ylarida  yashab,  tabiiy  imkoniyatlardan  kelib 

chiqqan  holda  baliqchilik  va  ovchilik  yoki  dehqonchilik  va  chorvachilik,  ayni  vaqtda  qisman 

hunarmandchilik  bilan  shug‘ullanganlar.  Neolit  davri  turli  sharoitlarda  yashagan  odamlarning 

mehnat qurollari mezolit davridagiga nisbatan takomillasha borgan.