2-amaliy mashg’ulot avtomobil yo’lining fazoviy ravonligini o’rganish. Ishdan maqsad

2-AMALIY MASHG’ULOT
AVTOMOBIL YO’LINING FAZOVIY RAVONLIGINI O’RGANISH.
Ishdan maqsad: Avtomobil yo’lining fazoviy ravonligini o’rganib, AutoCad dasturi yordamida yo`lning turli bo`laklarini arxitektura landshaft loyiha rejasini bajarishni o`rganish.
Nazariy qism
Takidlash kerakki, joylarda yo‘llarni qulay joylashtirish ko‘p holatlarda loyihachining tajribasi va estetik qobilyatiga bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun yo‘llarni loyihalashda loyihalovchi muhandisdan fazoviy hayol qilish va arxitekturani o‘zaro nisbatini sezish talab qilinadi. Loyihalovchi singari uning ishini ko‘rib chiqib nazorat qiluvchi va loyihani tasdiqlovchi shaxs, yo‘lning transport sifatini baholash imkoniga ega bo‘lishi va uni ko‘rinishini odatdagi loyiha hujjatidagi singari tasavvur qilib qolmasdan, ko‘proq amaliy shaklda tasavvur qilishi kerak.
Avtomobillarning yo'lning butun uzunligi bo'ylab doimiy yoki deyarli o'zgarmas tezlikda harakatlanishi faqat yo'l marshruti haydovchilar tomonidan yo'lni vizual idrok etish xususiyatlarini hisobga olgan holda silliq fazoviy chiziq sifatida yotqizilganda ta'minlanishi mumkin.
Avtomobil yo’lining fazoviy ravonligini tashkil qilishda landshaft elementlarini birlashtirishda quyidagilar belgilangan:

• 
  Landshaft elementlari yo'lning sezilarli masofada ko'rinishini ta'minlashi va haydovchiga haqiqiy ko'rinishdan tashqari uning yo'nalishi haqida aniq tasavvur berishi kerak;
  
• 
  berilgan hududdagi trassa elementlarini tavsiflaydigan tezligini avvalgi hududdan unga kirishdagi maksimal tezlikka nisbati 10% dan ko'p farq qilmasligi kerak;
  
• 
  Avtomobil yo’lining sxemasi landshaftning asosiy shakllariga va birinchi navbatda, relyef elementlariga mos kelishi kerak;
  
• 
  Avtomobil yo’li kosmosda silliq chiziq bo'lishi kerak;
  
• 
  Reja va profildagi yo'l elementlarining o'lchamlari shunday belgilanishi kerakki, ularning uzoq bo'laklarda nuqtai nazari buzilganligiga qaramay, yaqinlashib kelayotgan avtomashinalarning haydovchilari tezlikni oldindan kamaytirishni talab qiladigan keskin burilish yaqinlashayotgani haqidagi taassurot qolmasligi kerak;
  
• 
  Rejadagi marshrutning eng katta silliqligi va landshaft bilan eng yaxshi muvofiqligi dumaloq egri chiziqlarni bog'laydigan uzun o'tish egri chiziqlarini kiritish orqali ta'minlanishi kerak;
  
• 
  Ko'priklarning reja va profildagi joylashuvi yo'nalishning umumiy yo'nalishiga to'liq mos kelishi va avtomobil yo’lining silliqligi talablariga mos bo’lishi kerak. Turli darajadagi chorrahalardagi yo'l o'tkazgichlar ko'rinishni cheklamasligi kerak;
  

• 
  Rejadagi yo'lning to'g'ri va egri uchastkalarining uzunliklari bir-biriga mos kelishi kerak;
  
• 
  To'g'ri uchastkalar 140 km/soat loyiha tezligi uchun 4000 m dan ko'p bo'lmagan, 120 ... 100 km/soat tezlikda 2000 m va 80 km/soat tezlikda 1500 m dan ortiq bo'lmagan cheklangan uzunlikka ega bo'lishi kerak;
  

Loyihalash amaliyotida marshrutning fazoviy silliqligi kompyuter yordamida tasvirlarini qurish orqali tekshiriladi.
Avtomobil yo’lining fazoviy silliqligini ta'minlash uchun haydovchilarning vizual yo'nalishi tamoyillariga rioya qilish katta ahamiyatga ega - yo'l va yo'l elementlarining o'zaro kombinatsiyasi, haydovchi uchun bu yo'lning haqiqiy ko'rinishidan tashqaridagi yo'nalishini aniq qiladi.
Vizual yo'nalishning eng samarali vositasi - bu reja va profil o'rtasidagi interfeys, yo'l bo'yidagi ko'chatlar va yo'l chetlari bo'ylab maxsus o'rnatilgan signal postlari.
Avtomobil yo’lining eng katta silliqligiga u doimiy ravishda o'zgarib turadigan, landshaftga uyg'un ravishda integratsiyalashgan egri chiziqlar shaklida yotqizilganida erishiladi.
Hozirgi vaqtda loyiha tashkilotlari yo'lning landshaft bilan yaxshiroq muvofiqlashtirilishini ta'minlaydigan splayn funktsiyasi usulidan foydalangan holda yo'l marshrutlarini loyihalashga o'tmoqda.
Yo'lni obodonlashtirish umumiy landshaft dizayni majmuasining bir qismi bo'lishi kerak. Shu bilan birga, ko'chatlar haydovchilarni yo'lning umumiy yo'nalishiga yo'naltirishlari, shuningdek, diqqatlarini kerakli joylarga qaratishlari uchun joylashtirilishi kerak;
Trassaning suyurligini baholash uchun bir qator usullardan foydalaniladi:
-harakat tezligi va egrilarni suyurligi grafigini qurish bilan baholash;
-joylardagi tavsifli nuqtalardan kuzatib yo‘lning ayrim uchastkalarini kelajakdagi shaklini qurish, shuningdek, uchastkaning modelini qurish.
Ko‘rilgan usullar bo‘yicha yo‘lning suyurligini, avtomobil dinamikasi nuqtai nazardan, faqat avtomobil harakati tezligini o‘zgarish grafigidagi ifodalar yordamida hisoblash asosida tavsiflash mumkin. Hisoblash usuli avtomobillarni berilgan yo‘l sharoitida va dvigatel quvatiga bog‘liq holda doimo maksimal tezlikda yuradi deb tasavvur qiladi. Yuqorida ta’kidlanganidek, bu usullar haydovchi tomonidan qabul qilinadigan tezlikka yo‘lning sharoiti va transport oqimidagi xarakatning alohida xususiyatlari ta’sirini hisobga olmaydi.
Shunday qilib, reja va kesimning ta’sirini xisobga oluvchi harakat tezligining grafigi trassaning kompleks tavsifi bo‘lib hisoblanadi. Trassaning kompleks tavsifi ayrim uchastkalarda ruhsat beriladigan tezlikning absolyut qiymati bilan aniqlanib qolmasdan, trassaning qo‘shni elementlarini o‘zaro nomuvofiqligi bilan yuzaga keladigan tezlikning o‘zgarish chastotasi va kamayish qiymati bilan xam aniqlanadi. Shuning uchun trassaning suyurligini, avtomobil harakatining dinamikasi nuqtai nazaridan, xavfsizlik koeffitsienti grafigi bilan tavsiflash mumkin. Buni prof. V.F.Babkov berilgan uchastkadagi trassa elementlarini tavsiflaydigan tezligini avvalgi uchastkadan unga kirishdagi maksimal tezlikka nisbati bilan tushuntirgan. Agar trassaning havfsizlik koeffitsientini qiymati 0,9-1,0 atrofida bo‘lsa uni suyur deb tushuniladi.
Fazodagi chiziq kabi trassaning o‘tish suyurligini, uni rejasi va kesimini tahlili yordamida, egrini o‘zgarish grafigini tuzish yo‘li bilan ham baholash mumkin. Ularni yo‘lni rejasi va bo‘ylami kesimi uchun aloxida quriladi. Trassa elementining minimal qiymatini umumlashgan grafigini qurishning jihatini imkoniyati, fazodagi chiziq sifatida, ko‘rsatkich bo‘lib hizmat qiladi. Chunki vertikal va gorizontal tekislikdagi egrilik avtomobil harakatining har xil tartibini – ko‘rish masofasi va yonga surilishga qarshi turg‘inligini ta’minlovchi tezlikka ta’sir qiladi.
Klotoid trassalashda o‘tuvchi egrilarni keng qo‘llash trassaning ko‘rsatib o‘tilgan tavsiflarini bevosita aniqlash imkoniyatini hisobga olmaslik mumkinligini ham bildiradi.
Topshiriq: Berilgan namunalarga asosan avtomobil yo’lining fazoviy ravonligini o’rganib, AutoCad dasturi yordamida yo`lning turli bo`laklarini arxitektura landshaft loyiha rejasini bajarish.