2-A’meliy: Blokcheyn texnologiyaları menen islew

2-A’meliy: Blokcheyn texnologiyaları menen islew.
Jumi’sti’n’ maqseti: Blokcheynler menen tani’si’w olar haqqi’nda tu’sinikler.
Blokcheyn — bul derlik barlıq kriptovalyutalarning orayında jaylasqan innovciyalıq maǵlıwmatlar bazası texnologiyası. Maǵlıwmatlar bazasınıń birdey nusqaların pútkil tarmaq boylap tarqatıw arqalı blokcheyn sistemanı buzıw yamasa aldawdı júdá qıyınlastıradı. Házirgi waqıtta kriptovalyuta blokcheyn ushın eń ataqlı paydalanıw bolsa -de, texnologiya júdá keń sheńber degi qosımshalarǵa xizmet kórsetiw potencialın usınıs etedi. Blokcheyn — bul jaysha maǵlıwmatlar bazası. Bul da onsha quramalı emes — onı minimal kúsh sarplap, elektron kestede jaratılıwmasıńız múmkin.

Bul maǵlıwmatlar bazalarınıń ayriqsha qásiyetleri bar. Birinshisi, blokcheynlar tek qosıw ushın mólsherlengen. Bul sonı ańlatadıki, siz tek maǵlıwmat qosıwıńız múmkin — siz jaysha keteksheni basıp, qashannan berli qosqan zatlardı óshira almaysız yamasa onı qandayda bir tárzde ózgertira almaysız. Ekinshisi, maǵlıwmatlar bazasındaǵı hár bir jazıw (blok dep ataladı ) aqırǵı jazıw menen kriptografik baylanısqan. Ápiwayı anglichan tilinde hár bir jańa jazıwda aqırǵısınıń cifrlı barmaq izi (xesh) bolıwı kerek.
Qısqa etip aytqanda, blokcheyn — bul oraylastırılmaǵan cifrlı dápter retinde isleytuǵın maǵlıwmatlar jazıwları dizimi. Maǵlıwmatlar bloklarǵa bólingen, olar xronologik tártipte jaylastırılǵan hám kriptografiya menen qorǵawlanǵan. Tiykarǵısı, blokcheyn hár qanday túrdegi maǵlıwmatlardı saqlaytuǵın bólistirilgen cifrlı kitap bolıp tabıladı. Blokcheyn kriptovalyuta operatsiyaları, NFT egaligi yamasa DeFi sanalı shártnamaları haqqındaǵı maǵlıwmatlardı jazıp alıwı múmkin. Hár qanday dástúriy maǵlıwmatlar bazası bunday maǵlıwmatlardı saqlawı múmkin bolsa -de, blokcheyn pútkilley oraylastırılmaǵanlıǵi menen ajralıp turadı. Bir orında, oraylastırılǵan administrator tárepinen — Excel elektron kestesi yamasa bank maǵlıwmatlar bazası haqqında oylap kóriń — blokcheyn maǵlıwmatlar bazasınıń kóplegen birdey nusqaları tarmaq boylap tarqalǵan bir neshe kompyuterlerde saqlanadı. Bul individual kompyuterler túyinler dep ataladı.
Blockchain tariyxı
Kriptovalyutalar artında jatqan texnologiya blokcheyn esaplanadı. Bul tarmaqtaǵı hár bir klientke hesh qashan bir-birine ishonmasdan konsensusga erisiw imkaniyatın beredi. Blokcheyn texnologiyası ideyası 1991-jılda izertlewshi ilimpazlar Styuart Xaber hám v. Skott Stornetta cifrlı hújjetlerdi gónergen yamasa ózgertirilmasligi ushın waqtın belgilew ushın ámeliy sheshimdi usınıs etkenlerinde suwretlengen edi. Sistema waqıt tamǵası bolǵan hújjetlerdi saqlaw ushın kriptografik qorǵawlanǵan bloklar shınjırınan paydalanǵan hám 1992-jılda Merkle terekleri dizaynga kiritilgen, bul bolsa bir neshe hújjetlerdi bir blokda toplaw imkaniyatın beriw arqalı onı jáne de natiyjelilew etken. Biraq, bul texnologiya paydalanilmay qaldı hám patent Bitcoin payda bolıwınan tórt jıl aldın, 2004-jılda óz kúshin joǵatdı. 2004-jılda kompyuter alımı hám kriptografik aktiv Azap Finni (Harold Tóbeas Finni II) RPoW, qayta paydalanıw múmkin bolǵan jumıs tastıyıqı dep atalǵan sistemanı usınıs etdi. Sistema almastırıp bolmaytuǵın yamasa ózgertirilbeytuǵın Hashcashga tiykarlanǵan jumıs júzimenini alıw arqalı isledi hám bunıń ornına RSA qolı menen imzolangan júzimenni jarattı, onı keyinirek adamnan adamǵa ótkeriw múmkin edi.