2-bob. Buxgalteriya balansi

BoMish (ajratish) balanslari yirik korxonaning bir necha mayda 
korxonalarga bo'linish vaqtiga yoki shu korxonaning bir yoxud bir 
necha tarkibiy boiinm asini boshqa korxonaga berish vaqtiga tuziladi. 
B a’zi hollarda bu balans berish balansi ham deb yuritiladi.
Birlashtirish balansi bir necha korxonalar bitta balansga 
birlashganida tuziladi.
Axborot hajmi bo‘yicha balanslar bir martalik va yig‘ma 
balanslarga boMinadi.
Bir martalik balans faqat bitta korxona bo‘yicha joriy hisob 
asosida tuziladi.
Yig‘ma balans bir martalik balanslar asosida tuziladi va 
birlashmalar (vazirliklar, firmalar, aksiyadorlik jamiyatlari va shu 
kabilar)ning xo‘jalik mablag‘larini aks ettiradi.
Mulkchilik shakliga ko‘ra davlat, kooperativ, o ‘z, aralash va 
qo'shm a korxonalar, shuningdek, jam oat tashkilotlari balanslari farq 
qiladi.
Aks ettirish obyektiga ko‘ra balanslar mustaqil va alohida 
balansga ajratiladi.
Mustaqil balansni yuridik shaxs bo‘lgan korxonalar tuzadi.
Alohida balansni korxonaning tarkibiy bo‘linmalari (filiallar, 
sexlar, korxonaning avtotransport va turar-joy hamda kommunal 
xo'jaliklari) tuzadi.
Tozalash usuliga ko‘ra balanslar brutto-balans va netto- 
balanslarga bo ‘linadi.
Brutto-balans — tartibga soluvchi moddalarni o ‘z ichiga oluvchi 
balansdir. “Asosiy vositalaming eskirishi”, “Nomoddiy aktivlaming 
amortizatsiyasi”, “Sotib olingan xususiy aksiyalar” singari tartibga 
soluvchi moddalarni o ‘z ichiga oladi.
Brutto (brutto) - italyancha so ‘z bo‘lib, aynan tarjimasi “qo‘pol”, 
“tozalanmagan” degan m a’nolami bildiradi. Brutto balans shakli
41

---

faqatgina har xil ilmiy tadqiqotlar, balans shaklida umumlashtirishning 
tarixiy jihatlarini o ‘rganish va shunga o ‘xshash maqsadlarda tuziladi.
Brutto balansi-balans tarkibida tartibga soluvchi moddalami o ‘z 
ichiga oluvchi balans.17