2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари

15.4.Тескари чўмичли экскаваторлар билан ер ишларини бажариш 
технологияси. 

---

79 
Тескари чўмичли экскаваторлар билан кичик ўлчамли каналлар, 
хандаклар ва деворлари тик бўлган ќазилмалар ќазишда ер ишлари 
бажарилади. Тескари чўмичли экскаваторлар ўзлари турган саќдан пастдаги 
грунтни ќазишга мослашган, шунинг учун ер ости суви сатћи яќин бўлган 
жойларда грунтни сув остидан ќазиб олиш имкониятига эга. Ушбу 
афзаллигидан тескари чўмичли экскаваторлар каналлар, заћ ќочириш 
тармоќларни тозалашда ќўлланилади. 
Тескари чўмичли экскаватор ќазиб олган грунтни ерга ташлаб ва 
транспорт 
воситасига 
ортиб 
ћам 
ишлаши 
мумкин. 
Гидравлик 
бошќариладиган экскаваторларда чўмичнинг дастакка нисбатан буралиш 
имконияти 
мавжудлиги 
ва 
дастакка 
мустаћкам 
ўрнатилганлиги 
экскаваторларнинг универсаллигини ва ќўлланиш соћаларининг кенглигини 
таъминлайди. 
Тескари чўмичли экскаваторларнинг технологик кўрсаткичлари 
ќуйидагилар (15.4.1,д-расм): 
ќазиш радиуси – R
ќ
ўзи турган сатћда, экскаватор бурилиш 
платформаси чўмич тиши учигача бўлган масофа. 
Энг катта ќазиш чуќурлигидаги ќазиш радиуси- R
ќ .max
. 
Ќазиш чуќурлиги – Н
ќ
, ер усти сатћидан забой остигача бўлган 
масофа. Бу кўрсаткич ўлчами экскаватор занжир тасмалари орасидаги 
масофадан кичик ўлчамли траншеяларни ќазишда максимал, нисбатан кенг 
ќазилмаларни ќазишда минимал ўлчамларга эга бўлади. 
Ќазилаётган жой ёнлари силлиќлигини таъминлаш ћамда ости бўйича 
эни кичик бўлган траншеяларни ќазиш учун махсус чўмичлар ќўлланилади 
(15.4.1,г-расм). 
Ўлчамлари катта бўлган ќазилмаларни ќазишда тескари чўмичли 
экскаватор ёнбош ќазиш усулида ишлайди. Бунда экскаватор ўтиш ўќи 
ќазилма ёнида жойлашиб, ќазиб олинган грунт бир тарафлама тупроќ тепага 
ташланиши ёки транспорт воситасига ортилиши мумкин (15.4.1,д-расм). 

---

80 
Ўлчамлар катта бўлган хандаклар ќазишда грунт фаќат транспортга 
ортиб бир неча марта ўтганда ќазилади.
15.4.1-расм.Тескари чўмичли экскаватор ишлаш схемаси. 
а- тишли, стандарт чўмич кўндаланг кесими; г- махсус профили чўмич 
кўндаланг кесими; д-ќазилмани ёнбош ќазиш схемаси.