2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Morfologiya nimani o‘rganadi?
   
2. 
   Xitoycha so‘z qanday xususiyat (belgi)lar bilan tavsif­lanadi?
   
3. 
   Xitoy tilida qanday turdagi morfemalar mavjud?
   
4. 
   Xitoycha so‘zning grammatik xususiyatlari haqida gapirib bering.
   
5. 
   Xitoycha so‘zning semantik tavsifini bering.
   
6. 
   Xitoycha so‘zga kvantitativ tavsif bering.
   
7. 
   Bir bo‘g‘inli so‘zni ta’riflang.
   
8. 
   Ko‘p bo‘g‘inli so‘zlar haqida bayong qiling.
   
9. 
   Xitoycha so‘zning tarkibiy (struktural) tavsifini kelti­ring.
   
10. 
    O‘zining tarkibi (strukturasi) bo‘yicha qaysi xitoy so‘z­lari sodda hisoblanadi?
    
11. 
    So‘z yasalish modellarini sanab o‘ting.
    
12. 
    So‘z yasalishning aniqlovchi turi nima?
    
13. 
    So‘z yasalishning kopulyativ turi haqida gapirib bering.
    
14. 
    So‘z yasalishning to‘ldiruvchi turi haqida gapirib bering.
    
15. 
    So‘z yasalishning natijaviy turiga ta’rif bering.
    
16. 
    So‘z yasalishning predikativ turi haqida bayon qiling.
    

Adabiyotlar

1. 
   卢福波 著 对外汉语教学实用语法。2012年
   
2. 
   Mavlyanova У. Xitoy filologiyasiga kirish. U –Toshkent:ToshDSHI,2009
   
3. 
   Пособие по иероглифике к учебнику Практический курс китайского языка (в двух частях). Кондрашевский А.Ф. – Москва: Издательство Муравей, 2000.
   
4. 
   Введение в китайский язык. Софронов М. В. – Москва: Издательство Муравей, 1996.
   

9-seminar mashg‘uloti: SIFAT


Umumiy tavsif
Sifat (形容词xingrongci) – predmetning tub (asl) yoki nisbiy belgisini ifodalovchi so‘z turkumidir. Xitoy tilida sifat ha­ra­kat belgisiga ham ishora qilishi mumkin.
Xitoy tilida sifat kategoriyasidagi so‘zlar biror predmet, voqea-hodisa va holatning belgi xususiyatlarini (ya’ni rang-tusini, hajmini, shaklini, xarakter, xossa-xususiyatlarini, vaznini, mazasini) ifodalash uchun xizmat qiladi. Masalan:: 红茶hónɡ chá– qora choy, 好人–hǎo rén -yaxshi odam, 大风dà fēnɡ – qattiq shamol; chiroyli qiz, sabrli odam, qizil sabzi. Quyida xitoy tilshunos olimi Li Dejin(李德津Li Dejin) ning xitoy tili grammatikasiga oid yaratilgan asarida sifat so‘z turkumiga to‘xtalib o‘tgani kuzatiladi:
“表示人,事物的形态,性质或者动作,行为等的状态的词叫形容-Biǎo shì rén, shì wù de xínɡ tài, xìnɡ zhì huò zhě dònɡ zuò, xínɡ wéi děnɡ de zhuànɡ tài de cí jiào xínɡ rónɡ
tarjimasi: Shaxs va predmetning shakl xolat-xususiyatini,hamda harakatning holatini ifodalovchi so‘zlar sifat deyiladi”.¹¹⁸
Predmetning asl (tub) belgisini ifodalagan holda sifat aniqlovchi yoki kesim vazifasida keladi. Predmetning nisbiy belgisini ifodalaganda, sifat odatda aniqlovchi vazifasini o‘tay­di. Harakat belgisini ifodalanganda esa, sifat ko‘pincha hol vazifasida keladi. Alohida sifatlarga xos bo‘lmagan holat­larda u ega va to‘ldiruvchi vazifalarida ham kelishi mumkin.