2-laboratoriya ishining hisoboti

3-шакл. Гугенберг тензометрии:
1-намуна; 2-қўзғалмас тиғ; 3-шкала; 4-стрелка; 5-рамка; 6-тортқи; 7-ричаг; 8-призма (қўзғалувчан тиғ)
u tajribani o‘tkazish uchun ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri to‘rtburchakli yassi namunani olamiz:

Bu namunaning o‘lchamlari keltirilgan sxemasini quyida tasvirlaymiz:

Bu namunani tajriba o‘tkazish mashinasiga o‘ranatamiz va unga A, V, S tenzometrlarini 1–shaklda ko‘rastilgandek joylashtiramiz. Tajriba o‘tkazish uchun namunaga ta’sir qilayotgan kuchni proporsional, pog‘onali ravishda oshirib boramiz. Ta’sir qilayotgan kuch miqdori proporsionallik chegarasida n oshib ketmasligi kerakligini alohida ta’kidlab o‘tamiz. Tajriba boshlanganda mashinaning kuch o‘lchagich uskunasiga qarab, namunani kuch bilan yuklaymiz, keyin unga har bir pog‘onada dan ortirma berib boramiz va bularga mos absolyut bo‘ylama va ko‘ndalang deformatsiyalarni tenzometr shkalasidan aniqlab quyidagi tablitsaga yozib bormiz. Teng miqdorli kuch miqdoriga teng miqdorli absolyut defformatsiyaning mos kelishi tajribaning elastiklik chegarasid abajarilayotganini bildiradi.

№	Nagruzka P(H)	Nagruzkaorttirmasi (H)	Tenzometrdan olingan ma’lumotlar (mm)
1	10∙10^3	10∙10^3	1,585	1,585	1,589	1,589	0,069	0,069
2	20∙10^3	10∙10^3	3,170	1,585	3,179	1,589	0,138	0,069
3	30∙10^3	10∙10^3	4,755	1,585	4,768	1,589	0,207	0,069
4	40∙10^3	10∙10^3	6,340	1,585	6,358	1,589	0,276	0,069
5	50∙10^3	10∙10^3	7,925	1,585	7,948	1,589	0,345	0,069
6	60∙10^3		9,510		9,537		0,414

Bu tablitsadagi ΔA_i, ΔB_iva ΔC_ilar kuch miqdorining orttirmasiga mos kelgan tenzometr strelkasi orttirmasidir A_i, B_ivaC_ilar esa har bir pog‘ona oxirida tenzometrning real ko‘rsatgan qiymatlaridir.

5. O‘tish formulalari yordamida absolyut bo‘ylama va ko‘ndalang deformatsiyalarini hisoblash

Tajriba tugaganidan so‘ng nagruzkani nolgacha kamaytirib, quyidagi hisoblashishlarini bajarish kerak. Tenzometr yordamida kuchning har bir pog‘onasi uchun aniqlanib, jadvalda keltirilgan tenzometr orttirmasi ΔA_i, ΔB_i va ΔC_ining o‘rta arifmetik qiymati quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi:

(5)

Bu erda: n–pog‘onalar soni.
MILtenzometrining kattalashtirish koeffitsenti k=50 bo‘lgani uchun, bu tenzometrlarning strelkasi ko‘rsatgan absolyut uzayish deformatsiyasi 50 barobar orttirib ko‘rsatilganiga etibor beramiz. Hisoblangan ΔA_i va ΔB_i lardan foydalanib, nagruzkaning bitta pog‘onasiga mos kelgan o‘rtacha absolyut uzayish deformatsiyasini hisoblaymiz:
(6)
Endi bitta kuch pog‘onasiga mos kelgan ko‘ndalang kisqarish absolyut deformatsiyasini hisoblaymiz. Ko‘ndalang absolyut deformatsiyasi Gugenberger tenzometri yordamida hisoblanadi, chunki bu tenzometrning bazasi ℓ₀=20 mm ga teng.
(7)
va –bitta kuch pog‘onasiga mos kelgan absolyut uzayish va ko‘ndalang qisqarish deformatsiyalari ekanligini eslatgan holda, to‘liq absolyut uzayish va ko‘ndalang qisqarish deformatsiyalari pog‘onalari yig‘indisi sifatida quyidagicha topiladi:

Biz yuqorida o‘tish formulalari yordamida bitta kuch pog‘onasiga mos keluvchi absolyut bo‘ylama ℓ_i = 0,032 mm deformatsiyasini va absolyut ko‘ndalang b_i = 0,00014 mm deformatsiyasini hisoblab topdik.