2-ma’ruza. II bob. Texnika vositalarida xavf-xatarlar va ulardan

Gruppa usuli. Statistik usulning tarkibiy qismi hisoblanadi va baxtsiz 
hodisalarning bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan (masalan, vaqti va sodir 
bo'lgan joyi, baxtsiz hodisaning xususiyatini va h.k.) gruppalangan holda, 
takrorlanishini aniqlash imkoniyatini beradi. 
Topografik usul. Bu usul ham gruppa usulining ko'rinishlaridan biri bo'lib, 
quyidagi hollarda qo'llaniladi: gmppa usulida keltirilgan baxtsiz hodisalar haqidagi 
ma'lumotlarni har xil shaitli belgilar bilan belgilab (masalan, H-I), ish 
uchaskalarining planida baxtsiz hodisa yuz bergan joylarga qo'yib chiqiladi. Bu 
usulda ma'lum ish uchastkalarida baxtsiz hodisalarning takrorlanishi haqida 
ko'rgazmali ma'lumot olinadi. 
Har qanday statistik tekshirish kabi, bu usul bilan baxtsiz hodisalarni tahlil 
qilish ham olingan materialni, asosan baxtsiz hodisa haqida tuzilgan H-I formadagi 
aktni har tomonlama o'rganiladi. Akt bo'yicha baxtsiz hodisa yuz bergan joy, 
jarohatlanish tavsifi, og'irlilik darajasi, sutkaning qaysi vaqtida yuz berilganligi 
haqidagi ma'lumotlar bo'yicha taqsimlanish belgilari aniqdanadi. 
Statistik usulda aniqlanishicha asosiy baxtsiz hodisalar kechki smenada va 
ishchilarning ish staji kam bo'lganlariga, 50% atrofida baxtsiz hodisalar to'g'ri 
keladi. 
Bularni hisobga olib, baxtsiz hodisalarni kamaytirishning amaliy tadbirlarini 
ko'rish imkoniyati tug'iladi. 

---

14 
Bu usulning mohiyati, baxtsiz hodisa yuz bergan ayrim sex uchastka yoki ishlab 
chiqarish xonasini chuqur va har tomonlama o'rganish asosida olib boriladi. Asosiy 
diqqat-e'tibor texnologik jarayonlarning cheklanishi, ayrim ish usullari, ishlab 
chiqarishning xavfli lahzalari va sanitar-gigienik mehnat sharoitiga qaratilishi 
kerak. Ushbu korxonalarda ro'y bergan baxtsiz hodisalar, avariyalar va kasb 
kasalliklarining sabablari aniqlanadi va o'rganiladt. 
Xuddi shunday tahlillar turdosh korxonalar bo'yicha ham o'tkaziladi. 
Monografik usul ishlab chiqarish sharoitida kelib chiqishi mumkin bo'lgan 
potensial baxtsiz hodisalarni aniqlash imkoniyatini beradi. Shuningdek, 
qurilayotgan yoki loyihalanayotgan bunday korxonalarda aynan o'xshash baxtsiz 
hodisalarning kelib chiqmasliklarini ta'minlashga harakat qilinadi. Bu usul 
xulosalari asosida loyhalanayotgan sarioat koixonalarida texnologik jarayonlarni 
o'zgartirish va mukammallashtirish chora-tadbirlari ko'riladi. 
2.6 Sanoat jarohatlanishi sabablarini tahlil qilish 
Baxtsiz hodisalarni qayd qilish va hisobga olish baxtsiz hodisalarning 
sabablarini aniqdash imkoniyatini bermaydi, faqat baxtsiz hodisa sabablarini 
aniqlash uchun material bo'la oladi. 
Ishchining ish sharoitida ishlash faoliyatini o'rganish, uning ishlash qobiliyati 
bilan ish vaqti o'rtasida bog'lanish borligini aniqlash imkoniyatini beradi. 
28-rasm. Ishchi ishlash qobiliyati bilan ish vaqti o'rtasidagi bog’lanish. 
Bu bog'lanish grafik shaklida 30-rasmda ko'rsatilgandek o'zgaradi. Ya'ni ishchi 
ish boshlagandan keyin yarim soat davomida ish maromiga tushmagan va 
sozlanmagan holatda bo'ladi. Yarim soatdan keyin ish maromi muvofiqlashadi va 
bir me'yorda taxminin 3,5 soat davom etadi, so'ngra yana pasayish boshlanadi. 
Baxtsiz hodisalarning yuz berishi ham xuddi shu grafik asosida borishi aniqlandi. 4 
soat davomida ishchi charchashi hisobiga ish qobiliyati kamaysa, xuddi shu 
charchash hisobiga baxtsiz hodisalar ham vujudga keladi.