2-ma’ruza. Inshootlar sxemalarining kinematik taxlili Reja

2.3. Inshootlar geometrik strukturasining taxlili. 
Tekis sistemalarning geometrik o’zgarmas 
ekanligiga ishonch hosil qilish uchun W≤0 shart 
bajarilishi bilan birga uning geometrik tuzilishini 
analiz qilish kerak. Masalan, 2.5 – rasmda W≤0 
sharti 
bajarilgan 
bo’lsa ham, geometrik 
o’zgaruvchan bo’lgan balka ko’rsatilgan. 
 
2.5 — rasm 
Erkinlik darajasi W=3∙3 – 2∙2 - 5=0. 
Inshootni hisoblash sxemasi geometrik o’zgarmas bo’lish uchun ular yer bilan 
va o’zaro quyidagi shartlarga asosan bog’langan bo’lishi kerak.
1) Bir disk va uch sterjenlardan iborat bo’lgan sistema (2.6 — rasm) 
Muammo: 

 
Qaysi maqsadda inshootlar 
geometrik 
strukturasi 
tahlil 
qilinadi? 

---

2.6 — rasm 
2) Ikki disk, bir sterjenp va bitta oddiy sharnirdan yoki 3ta 
sterjendan iborat sistema (2.7 — rasm). 
 
2.7 — rasm 
Demak, ikki disk o’zaro geometrik o’zgarmas bo’lish uchun ular bitta sharnir 
va bitta sterjenp bilan bog’langan yoki bir nuqtada kesishmovchi 3ta sterjenp bilan 
bog’langan bo’lish kerak. 
3) Uchta diskni geometrik o’zgarmas qilib bog’lash uchun bir to’gri chiziqda 
yetmagan uchta oddiy sharnir yoki 6ta sterjenp kerak bo’ladi (2.8— rasm). Aks 
holda hosil bo’lgan sistema oniy o’zgaruvchan bo’ladi. 
 
 
 
 
 
 
2.8 — rasm 
Demak, W≤0 shart sistemaning geometrik o’zgarmas bo’lishi uchun zarur, 
lekin yetarli emas ekan. SHuning uchun W≤ 0 bo’lishidan tashqari sistemaning 
elementlari bir-biri bilan yuqorida keltirilgan shartlarga binoan bog’likligini 
tekshirish kerak. 
Demak, W≤ 0 shart sistemaning geometrik o’zgarmas bo’lishi uchun zarur, 
lekin yetarli emas ekan. SHuning uchun W≤ 0 bo’lishidan tashqari sistemaning 
elementlari bir-biri bilan yuqorida keltirilgan shartlarga binoan bog’likligini 
tekshirish kerak. 
Bir to’g’ri chizig’da yotgan ikkita to’g’ri chizig’dan iborat sistema, oniy 
o’zgaruvchi sistema bo’ladi (2.9 — rasm).