2. маъруза. Металургия асослари


Download 0.79 Mb.
bet2/4
Sana07.02.2023
Hajmi0.79 Mb.
#1175150
1   2   3   4
Bog'liq
Маъруза 2 (1) (1)

т/
см3

К^йтари-
лувчанлиги

СобикСССР даги конлар мавжуд районлар

оксид-
лараа

руда-
ларда

Магнитли
темиртош

Магнетит

Fe204

72,2

40-65

Силикатлар, суль- фитларкальцит:: ар ва бошка- лар

Карамтир туе л и

5

Кийин кзй- тарилали

Урал (Магнитная, Високая Блага- дат тоглари), Сибирнинг Ангара Пит районларн, Қозогистоннинг Куста- па й вилояти, Кавказ, Украина ва Курск вилояти магнит аномалияси ва бошка районлар

Кизил темиртош

Гематит

Fe,0,

70,0

50-60




Кизилдан корамтир кизил гача

4,5—5

Осон кай- тарилади

Украина (Криной Рог). Шаркий Сибирь (Коршунова). Козогистонда (Атасув, Соколовсх-Сарбайск ва бошқа районлар)

KyHFMp темир­тош

Лимонит

2РеДЗН,0

60,0

30-50

Л

Жигар- ранг са- рикдан цора кун- гиргача

3,7-4




Украинанинг Керчьярим ороли, Тула. Липецқ Крим ярим ороли, Козокистон (Лисаковск ва Лятск) ва бошка районлар

Шпат темиртош
(харбонатлар)

Сидерит

FeCO,

48,0

30-40




Саргиш ва кулранг

3,7-3,9




Уралнинг Байкал ва Кривой Рог- нинг Златоуст, Крим на бошка районлари
Чўян ишлаб чикаришда домна печларининг техник-иктисодий
кўрсаткичларига руданинг кимёвий таркиби, физик холати, ўлчамлари,
бегона қўшимчалардан тозалиги даражаси ва бошқа кўрсаткичларининг таъсири катта. Шу боисдан 80% га яқин рудаларни печга киритишдан аввал у бегона жинслардан бирмунча тозаланади, саралаб, оксидларидан темирни осонроқ кайтариладиган қилиш мақсадида бойитилади.
Флюсларнинг аҳамияти. Маълумки, рудалар домналарга киритилгунгача бойитилсада, уларда бирмунча бегона қўшимчалар (SiО3, А12О3, СаО, MgO, S, Р ва бошкалар) қолади. Чўян ишлаб чиқаришда руда таркибидаги бу бего­на қўшимчалар ва ёқилғилар кулини металлардан ажратиш мақсадида печларга киритиладиган моддаларга флюслар дейилади. Флюсларни кислота хоссали (таркибида SiO, кўп), асос хоссали (таркибида СаО, MgO. MnO, FeO ) ва нейтрал хоссали (таркибида гилтупроқ шунингдеқ ишқорий на бошқа моддалар булган) хилларга ажратилади. Амалда фойдаланиладиган темир рудалари таркибида купрок. SiO., бўлгани учун флюс сифатида домна печларида охактош (СаСО) ва камроқ охактошли доломит CaC03, п MgCO,) дан фойдаланилади. Флюс руда таркибидаги бегона қўшимчаларни ҳамда ёқилги кулини ўзи би­лан бириктириб шлакка ўтказиб, жараённинг бир меъёрда боришини ва шу билан кутилган таркибли, сифатли чўян олишни таъминлайди.
Ёқиғилар хили, таркиби ва хоссалари. Маълумки, ёкилғилар органик моддалар бўлиб, таркибида углерод, водород, углеводородлар, олтингугурт бирикмалари, кислород, азот ҳамда кулга ўтувчи бирикмалар (SiО2, А1,О3, СаО ва бошқалар) ва сув бўлади. Углерод, водород, олтингугурт ва углеводородлар ёқилғининг асосий ёнувчи компонентларидир. Ёнганда кулга ўтувчи моддалар ёнмайдиган компонентлардир.
Металлургия корхоналарида (темир рудалардан чўянлар ишлаб
чиқаришда, улардан пўлатлар олишда ва уларга термик ишлов беришда зарур температурада қиздиришда) фойдаланиладиган ёкилғиларнинг ҳиллари кўп, лекин улар ёнганда юқори иссиқлик ажратиш билан бирга темирни оксидлардан қайтаришда актив роль ўйнаши лозим.
Домна печида содир бўладиган жараённинг жадал бориши ва сифатли чўян ишлаб чиқаришда ёкилғининг иссиқлик ажратиш хусусиятининг юқори бўлиши, таркибида чўян сифатига путур етказувчи олтингугурт ва фосфорларнинг деярли бўлмаслиги, ёнганда оз миқдорда кул хосил қилиши хамда пухтароқ ғовакроқ ва арзонрок бўли­ши лозим.
4 жадвалда саноатда ишлатиладиган ёқилгилар турлари келтирил­ган.
4-ж ад в ал

Агрегат




Ёқилги турлари

ҳолати

табиий

сунъий

Каттиқ

Ўтин, торф, енувчи слаиецлар, кўнгир кумир тошкумир, антрацит

Писта кумир, торф кокси, тошкумир кокси, тер­моантрацит, торф тошкумир чангларилан олинган брикет ва бошкалар

Суюқ

Нефть

Нефтни қайта ишлашда олинадиган махсулотлар (бензин, керосин, лигроин, мазут ва бошқалар)

Газ

Табиий газ

Какс гази, домна гази, генератор гази ва бошқалар


Шуни кайд этиш жоизки, цаттик ёкилрилар ичида I кг куруқ утин ёндирилганда 10,5- 12,6 МЖ, торф 6,8-16,8 МЖ, листа кумир 27,2-31 МЖ иссиклик ажратади. Лекин листа кумирда S ва Р оз бу­либ, говаклиги 40% гача булсада, майдаланишга каршилиги кичик (2-4 МН/м’) ва таннархи анча кимматрок Одатда писта кумирдан кичик домналарда юкори сифатли чўянлар олишда фойдаланиш \ол- лари учрайди.
Асосий металлургик ёкилгиларга тошкумир кокси, табиий газ ва мазут киради.
Тошкумир кокси. Бу ёкилиши олиш учун сифатли тошкумир (Донецк яа Кузбасс кумирлар) ни 2 — 3 мм гача майдалагач, коксловчи печь (бата­рея) ларда 1000— 1100'С температурада \авосиэ 15—18 соат киздирилади. Олинган кокс каттик ва FOBaK булади. Шуни кайд этиш *ам жоизки, бунда коксдан ташцари бензол, фенол, нафталин, кокс гази, тошкумир смолала- ри ва бошқалар хам олинади. Кокс ишлаб чикарувчи батареяларнинг 50— 60 та камералари булиб, хар бир камеранинг бўйи 4,5 —6,0 м, эни 0,4 —0,5 м бўлиб, улар алохида ёқилаётган газлар хисобига 1350— 1400° температурагача киздирилади Бу камераларнинг хар биридан жараёнда 12—16 тонна кокс олинади. Ўртача 1 тонна тошкўмирдан 750 — 800 кг кокс ва 320-330 м3 кокс гази олинади
Коксларнинг сифати кимёвий таркибига, физик-кимёвий ва зарур меха­ник хоссаларига боғлик Кокслар таркибида 85—90% С; 0,5—2% S; 0,8% гача P. 1% га яқин ажралувчи газлар, 7—15% кул ҳосил қилувчи бирикмалар ва 2—4% гача намлик бўлади.
Кокснинг алангаланиш температураси 7000С га яқин, майдаланиш каршилиги 10—14 МН/м3 (110—140 кгц/см:), ғоваклиги 45—55%. I кг кокс ёндирилганда 27,2—31,4 МЖ иссиққик ажралади.
Кокс гази. Тошкумирдан кокс олишда ажраладиган газ кокс гази дейи- лади. Бу газнипг таркибида 46—63% Н2 21—27% СН,, 2—7% СО, 4—18% N2 на бошқа газлар ҳамда сув буғлари ҳам бўлади, I м3 кокс гази ёндирилганда
15-18 МЖ иссиқлик ажралади. Бу газдан масалан, мартен печларни, ҳаво қиздиргичларни, кокс олувчи батарея камераларини қиздиришда фойдала­нилади.
Генератор гази. Бу газ газ генсраторларила каттик; ё^илгиларни чала ён- лириш билан олинади. Уларнинг таркибида 5 — 8 % СО,, 30% гача СО, 2— 3% СН4, 10—15% Н, ва долгами N3 ва сув бушари булади, I м3 бу газ ёндирилганда 5,4—6,7 мж иссиклик ажралади. Бу газдан сув иситгич қозонларда, ички ёнув двигателларида фойдаланилади.
Домна гази. Домна печларида чўян ишлаб чиқаришда ажралувчи газларга домна гази лейилади. Домна печидан ажралувчи бу газлар билан одатда шихта, чанг ва заррачалар ҳам аралашиб чиқади. Шу сабабли улар мах­сус газ тозалагичлардан ўтказилиб, шихта чангларидан тозаланади. Унда йиғилган бу заррачалар йириклашга юборилади. Домна гази таркибида 12% СО,. 28% СО, 0,5% СН4, 2,5% Н2, 57% N3 бўлади, 1 м3 бу газ ёндирилганда 3,6—4,2 мж иссиқлик ажралади. Бу газдан хаво қиздиргичларда, сув иситиш қозонларида фойдаланилади.
Табиий газ. Бу ёндирилганда юқори калорияли иссиқлик ажралувчи, бир ердан иккинчи ерга осон узатилувчи арзон газ бўлиб, унинг асосий қисми СН4 дан иборатдир. Унинг таркибида 92—98% СН4, 2% СО3, 1% N3, 1% Н2 ва 3% CH4 газлар бўлади. 1 м3 газ ёндирилганда 33,5 МЖ гача иссиқлик ажралади. Металлургия печларида табиий газдан фойдаланиш домна ва мартен печларда металл ишлаб чиқариш жараёнини тезлатиб, иш унум- дорлигини оширади, кимматбаҳо коксни тежаш билан бирга металл сифа- тини яхшилайди.
Мазут. Нефтни қайта ишлашда енгил фракциялар (бензин, керосин ва бошқалар) ажралгач, қурилмада қолган суюқ қолдиқ мазут дейилади. Ма­зут таркибида 84-86% С, 10-13% Н2 , 0,2-0,7% S, 0,5-0.8% Na. 1,0% Н2О бўлади I кг мазут ёндирилганда 35—46 МЖ иссиқлик ажралиб, 0,2—0,3% кул хосил бўлади. Ундан мартен ва металл киздиргич печларда ёқилги сифатида фойдаланилади



Download 0.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling