2-ma’ruza. Milliy iqtisodiyot taraqqiyotini tavsiflovchi ko’rsatkichlar reja: § Milliy iqtisodiyotning faoliyatini ta’minlovchi omillar

Ko’rsatkichlar	O’lchov birligi	2010 yil
2011 yil
Yalpi ichki mahsulot	million dollar	92,326	99,712
Sanoatning YaIMdagi ulushi	Foiz	23,9	24,0
Qishliq xo’jaligining YaIMdagi ulushi	Foiz	17,8	17,6
Qishloq xo’jaligi mahsulotlari	Mlrd so’m	15811	17451
Qurilish mahsulotlari	Foiz	6,4	6,1
Transport va aloqa	Foiz	11,0	11,7
Savdo	Foiz	8,9	8,8

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi Toshkent 2012

Mamlakat iktisodiyotini raqobatbardoshliligi rivojlanishining eng muhim ko’rsatkichi bo’lib, hududlarni bir-biri bilan taqqoslash imkonini beradi. Hududlarning rivojlanish darajasi quyidagi ko’rsatkichlar orqali aniqlanadi:

2–jadval O’zbekiston Respublikasining asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari

	O’lchov birligi	2000 yil	2010 yil	1990 yilga nisbatan foiz hisobida
				2000 yil	2010 yil
Yalpi ichki mahsulot (xarid qobiliyati pariteti bo’yicha)	million dollar	35277	92326	1,3 marta	3,4 marta
Sanoatning YaIMdagi ulushi	foiz	14,2	24,0	x	x
Qishloq xo’jalik mahsulotlari	milliard so’m	1387	15811	100,6	182,9
Qishloq xo’jaligining YaIMdagi ulushi	foiz	30,1	17,5	x	x
Qurilish ishlari	milliard so’m	388,4	8245,8	86,9	2,3 marta
CHakana savdo aylanmasi	milliard so’m	1788	21873	99,2	2,8 marta
Xizmatlarning YaIMdagi ulushi	foiz	37,0	49,0	x	x
Kichik biznesning YaIMdagi ulushi	foiz	31,0	52,5	x	x
Asosiy kapitalga investitsiyalar	million dollar qiymatida	3142,5	9712,7	3,8 marta	11,6 marta
YaIMga nisbatan foizda	foiz	22,9	25,0	x	x
Tovarlar va xizmatlar eksporti	million dollar	3265	13045	7,4 marta	29,5 marta
YaIMga nisbatan foizda	foiz	24	33,5	x	x
Tovarlar va xizmatlar importi	million dollar	2947	8800	8,1 marta	24,2 marta
YaIMga nisbatan foizda	foiz	21,4	22,6	x	x
Tashqi savdo salьdosi	million dollar	317	4245	x	x

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi Toshkent 2011

1. 
   Aholi farovonlilik darajasi;
   
2. 
   Raqobatbardoshlilik darajasi;
   
3. 
   Infrastrukturaning rivojlanish darajasi.
   

Mazkur ko’rsatkich 0 dan 1 gacha bo’lib 3 guruh hududlarga ajratiladi: 1 guruh – raqobatbardoshlilikning yuqori ko’rsatkichi – 0,66≤1≤1;

2. 
   guruh – o’rtacha ko’rsatkich – 0,33≤1≤0,65;
   
3. 
   guruh – raqobatbardosh bo’lmagan hudud – 0,00≤1≤0,32⁶;
   

Mamlakatni raqobatbardoshlilik darajasi quyidagi omillar bilan bilan ifodalanadi:
1.Aholi jon boshiga to’gri keladigan YaIM, YaMM, MD,YaHM; 2.Ishsizlik;

⁶ Регионы Узбекистана. Инфраструктура. Конкурентоспособность. Качество жизни. “Экономическое обозрение” № 5-6, 2009.

3. 
   O’rtacha oylik ish haqi;
   
4. 
   Aholining uy-joy bilan ta’minlanganlik darajasi; 5.SHahar aholisi zichligi;
   

6. Ming kishiga to’g’ri keladigan kasalxona koykasi.


Tayanch iboralar

• 
  Milliy itisodiyotni ta’minlovchi tashqi omillar
  
• 
  Milliy itisodiyotni ta’minlovchi ichki omillar
  
• 
  Bozor iqtisodiyoti tizimi
  
• 
  Buyruqbozlik-ma’muriy iqtisodiyot tizimi
  
• 
  Yalpi milliy mahsulot
  
• 
  Yalpi ichki mahsulot
  
• 
  Inflyatsiya
  
• 
  Deflyator
  
• 
  Iste’mol baholar indeksi
  

O’z-o’zini tekshirish uchun savollar

1. 
   Milliy iqtisodiyotga ta’sir qiluvchi tashqi omillarga qanday omillar kiradi?
   
2. 
   Milliy iqtisodiyotga ta’sir qiluvchi ichki omillarga qanday omillar kiradi?
   
3. 
   Makroiqtisodiy ko’rsatkichlarga qanday ko’rsatkichlar kiradi?
   
4. 
   YaMM, inflyatsiya, davlat byudjeti taqchilligi va boshqa makroiqtisodiy ko’rsatkichlar haqida nima bilasiz?
   
5. 
   Yalpi ichki mahsulot to’g’risida nimalar deya olasiz. Bu ko’rsatkich nima uchun kerak?
   
6. 
   Raqobatbardoshlik ko’rsatkichlari kaysilar? 7.Raqobatbardoshlik darajasini qaysi omillar ifodalaydi?
   

Tavsiya etilayotgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Karimov I.A., Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida yo’llari va choralari. Toshkent. “O’zbekiston” 2009 yil 11-bet.
   
2. 
   Karimov I.A., O’zbekiston mustaqilligining yigirma bir yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi tabrik so’zi. Xalq so’zi 2012 yil 1 sentyabrь.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy ijtimoiy taraqqiyotining mustaqillik yillaridagi 1990-2010 yillar asosiy tendentsiya va ko’rsatkichlari, xamda 2011-2015 yillarga mo’ljallangan prognozlari. T. “O’zbekiston” 2011.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasi. T. 7 dekabrь 2012 yil
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning 2012 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari hamda 2013 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. Xalq so’zi 2013 yil 19 yanvarь.
   
6. 
   Regionы Uzbekistana. Infrastruktura. Konkurentosposobnostь. Kachestvo jizni. “Ekonomicheskoe obozrenie” № 5-6, 2009.
   
7. 
   Yusupov A.T., Xodiev B.Yu. Iqtisodiyot o’zbekcha- ruscha qisqacha lug’at.
   

T. “O’zbekiston” 2012.

8. 
   Tuxliev N. “Taraqqiyotning o’zbek modeli” “O’zbekiston Milliy entsiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T-2012 y.
   
9. 
   Yo’ldashev Z. Milliy iqtisodiyot T., 2004.
   
10. 
    O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo’mitasi 2000-2010 yil ma’lumotlari asosida.
    
11. 
    Alьmanax. O’zbekiston 2011 yil. Iqtisodiy izlanishlar markazi. T. 2011.