2-Ma’ruza: Qismlarni saralash(ko‘rikdan o‘tkazish) va deffektatsiyalash(nuqsonlash). Режа

2.2. Qism defektlarining tasnifi (klassifikatsiyasi).
Nuqson (Deffekt) - bu mahsulotning me’yoriy hujjatlar talablariga mos kelmasligi. Natijalarga ko‘ra nuqsonlar kritik, muhim va ahamiyatsiz nuqsonlarga bo‘linadi. Kritik nuqson - bu mahsulotdan maqsadli foydalanish deyarli mumkin bo‘lmagan yoki xavfsizlik talablariga muvofiq emas bo‘lgan nuqson. Muxim nuqson - bu mahsulotdan maqsadli foydalanishga va (yoki) uning chidamliligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan, ammo tanqidiy ahamiyatga ega bo‘lmagan nuqson. Ahamiyatsiz nuqson - bu mahsulotdan maqsadli foydalanishga va uning chidamliligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmaydigan nuqson.
Joylashuviga ko‘ra, barcha nuqsonlar tashqi ochiq va ichki ko‘rinishga bo‘linadi. Deformatsiya, sinish, geometrik shakl va o‘lchamlarning o‘zgarishi kabi tashqi ochiq nuqsonlar vizual yoki oddiy o‘lchovlar natijasida osongina aniqlanadi. Ichki nuqsonlar, masalan, charchoq yoriqlari, termal charchoqli yoriqlar va boshqa qismlar strukturoskopiyasining turli usullari bilan aniqlanadi. Strukturoskopiya usullariga magnit nuqsonlarni aniqlash, floroskopiya, ultratovushli nuqsonlarni aniqlash va boshqa usullar kiradi. Shunday qilib, qismlarning strukturoskopiyasi jarayonida qismlarda mavjud bo‘lgan nuqsonlarni aniqlash va tavsiflashdan iborat bo‘lgan ishlar majmuasi amalga oshiriladi.
Nuqsonlar, agar iloji bo‘lsa, tamirlanadigan va tamirlanmaydiganlarga bo‘linadi. Tamirlash nuqsonlari - texnik jihatdan mumkin bo‘lgan va iqtisodiy jihatdan bartaraf etilishi mumkin bo‘lgan nuqsonlar. Bularga deformatsiyalar, gijimlar, sinishlar, yuzalarning yiyilishi, chizilashlar xususiyati va qismning ishlashini to‘liq yo‘qotishiga olib kelmaydigan boshqa nuqsonlar kiradi. Tamirlab bo‘lmaydigan nuqsonlar - bu nuqsonlarni bartaraf etish texnik jihatdan imkonsiz yoki iqtisodiy jihatdan axamiyatli bo‘lmagan nuqsonlar.
Nuqsonlarni vujudga kelish sabablariga ko‘ra nuqsonlar uch sinfga bo‘linadi: konstruktiv, ishlab chiqarish, ekspluatatsion(ishlatish) vaziyatlarda paydo bo‘ladi.
Konstruktiv nuqsonlar - texnologik vazifa talablariga yoki mahsulotlarni ishlab chiqish (modernizatsiya qilish) uchun belgilangan qoidalarga rioya qilmaslikda ifodalangan nuqsonlar. Bunday nuqsonlarning sabablari juda boshqacha bo‘lishi mumkin: mahsulot materialini noto‘g‘ri tanlash, qismlarning o‘lchamlarini noto‘g‘ri aniqlash, issiqlik bilan ishlov berish rejimi va boshqalar bunday nuqsonlar konstruksiyadagi kamchiliklar va konstruktorlik xatolarining natijasida sodir bo‘ladi.
Ishlab chiqarish nuqsonlari - bu mahsulotni ishlab chiqarish (ta’mirlash) yoki etkazib berish uchun normativ hujjatlar talablariga rioya qilmaslikda ifodalangan nuqsonlar. Bunday nuqsonlar qismlarni ishlab chiqarish yoki tiklashda texnologik jarayonning buzilishi natijasida yuzaga keladi.