2-Ma’ruza: Qismlarni saralash(ko‘rikdan o‘tkazish) va deffektatsiyalash(nuqsonlash). Режа

Ishlab chiqarish nuqsonlari oltita guruhga bo‘linadi:
Birinchi guruh - eritish va quyish nuqsonlari. Bularga quyidagilar kiradi: kimyoviy tarkibning berilganidan chetga chiqishi, ajratish, gaz g‘ovaklari, tuproq va shlak qo‘shimchalari, siqilish bo‘shliqlari, birikmalar, issiq va sovuq yoriqlar va boshqalar.
Ikkinchi guruh - bosim bilan ishlov berish jarayonida yuzaga keladigan nuqsonlar. Bularga quyidagilar kiradi: sirt va ichki yoriqlar, yorilishlar, xavflar, sochchizig‘li, quyosh botishi, asirlik, delaminatsiya, suruvlar, qisqichlar va boshqalar.
Uchinchi guruh - termik, kimyoviy-termik va elektrokimyoviy ishlov berish nuqsonlari. Ushbu guruhga quyidagilar kiradi: termal yoriqlar, dekarburizatsiya, karburizatsiya, vodorod yoriqlari, haddan tashqari qizib ketish, yonish, yorilish yoriqlari va boshqalar.
To‘rtinchi guruh - mexanik ishlov berishdagi nuqsonlar. Ushbu guruhga quyidagilar kiradi: tugatish yoriqlari, kuyishlar, silliqlash yoriqlari, germetik o‘lchamlarning buzilishi.
Beshinchi guruh - tekkislash, o‘rnatish va demontaj qilish jarayonida yuzaga keladigan nuqsonlar. Bunga quyidagilar kiradi: yoriqlarni to‘g‘rilash va o‘rnatish, egish, rezbalarni buzilishi, o‘tkazish joylarining buzilishi.
Oltinchi guruh - metalllarni payvandlash va sirtga eritib quyishdagi(naolavka) nuqsonlar. Bu guruhga quyidagilar kiradi: chig‘anoqlar, teshiklar, shlakli qo‘shimchalari, haddan tashqari qizib ketish, o‘lchamlarni o‘zgarishi, issiq va sovuq yoriqlar, tikuvning to‘liq to‘ldirilmasligi, bir-birining ustiga chiqishi, tikuv qirralarining siljishi, pakalar xatosi, yopishtirmaslik, qavatlanish va boshqalar.
Ekspluatasion nuqsonlar - bu eskirish, yiyilish, korroziya va noto‘g‘ri ishlash natijasida yuzaga keladigan nuqsonlar. Ishlash jarayonida buzilishlarning eng katta foizi qismlarning yiyilishi natijasida yuzaga keladi. Yiyilish - ishqalanish jarayonida jismning o‘lchami va shaklining bosqichma-bosqich o‘zgarishi jarayoni bo‘lib, bu materialning ishqalanish yuzasidan ajralib chiqishi va uning doimiy deformatsiyasida namoyon bo‘ladi. Qismlarning eskirishi bir qator omillarga, xususan, ishqalanish sharoitlariga bog‘liq. Ishqalanish jismlari o‘rtasida moylash mavjudligiga qarab quruq, chegara va suyuq ishqalanishga farqlanadi.
Har bir toifadagi qismlarning o‘ziga xos konstruktiv xususiyatlari va muayyan ish sharoitlari mavjudligini hisobga olsak, har bir sinf qismlarining xarakterli nuqsonlarini taxminan aniqlash mumkin. 2.1-jadvalda yuqoridagi tasnifga misollar ko‘rsatadi.
Me’yoriy-texnikaviy, konstruktorlik, texnologik, ekspluatatsiya va ta’mirlash hujjatlari standartlashtirilgan bo‘lib, ularning bo‘ysunishidan va tarmoqqa mansubligidan qat’iy nazar, barcha korxona va tashkilotlar uchun bir xildir. Bular “Loyihaviy hujjatlarning yagona tizimi” (ESKD), “Texnologik hujjatlarning yagona tizimi” (ESTD), “Mahsulotni texnologik tayyorlashning yagona tizimi” (ESTPP).