2-ma’ruza Qog'oz xromatografiyasi

Ko'p komponentli aralashmalarni ajratish

Xromatogrammada moddaning harakat tezligi nisbiy ushlab turish qiymatidan baholanadi.

• Rf = xromatogrammaning boshlang'ich chizig'idan moddaning nuqta markazigacha bo'lgan masofa / harakatlanuvchi fazaning old qismi bosib o'tgan masofa
• RS= Rf(analit)/ Rf(standart modda)

Xromatogrammada moddalarning adsorbsion zonalarini (nuqtalarini) aniqlash:

• Vizual ravishda, agar moddalar rangli zonalarni hosil qilsa;
• UV yordamida - yorug'lik, agar moddalar floresan bo'lsa;
• Aniqlovchi reagentlar yordamida - rangli zonalarni shakllantirish orqali.

Identifikatsiya

• Tekshiriluvchi eritma uchun olingan xromatogrammadagi asosiy nuqta standart namuna eritmasi (yo'naltiruvchi eritma) uchun olingan xromatogrammadagi mos keladigan nuqta bilan vizual tarzda taqqoslanadi, har ikkala dog'ning rangi (flüoresan rangi), hajmi va nisbiy ushlab turish qiymati solishtiriladi.

Natijalarning takrorlanishiga standartlashtiruvchi omillar orqali erishiladi:

Qog'oz xromatografiyasining turlari
1. Qog'oz adsorbsion xromatografiya
SiO2 yoki aluminiy bilan singdirilgan qog'oz adsorbent (statsionar faza) va harakatlanuvchi faza sifatida erituvchi ishlatiladi.
2. Qog'oz taqsimlanish xromatografiyasi
Filtr qog'ozida mavjud bo'lgan sellyuloza tolalarining g’ovaklarida mavjud bo'lgan namlik / suv statsionar faza rolini o'ynaydi va boshqa erituvchi harakatlanuvchi faza sifatida ishlatiladi Umuman qog'oz xromatografiyasi asosan qog'oz bo'linish xromatografiyasiga tegishli.
Qog'oz xromatografiyasining printsipi. Moddalar statsionar faza va mobil faza o'rtasida taqsimlanadi. Filtr qog'ozidagi sellyuloza qatlamlarida statsionar faza vazifasini bajaradigan namlik mavjud. Mobil faza sifatida organik erituvchilar/buferlar ishlatiladi.
Harakatlanayotgan eritma o'zi bilan namunani olib yuradigan statsionar fazaga o'tadi. Namuna komponentlari statsionar fazaga qanchalik kuchli adsorbsiyalanganligiga va mobil fazada qanchalik tez eriganiga qarab osongina ajralib chiqadi.
Qog'oz xromatografiyasining asboblari
1. Statsionar faza va foydalanilgan qog'ozlar
2. Mobil faza
3. Xromatografik kamera
4. Agentlarni aniqlash yoki vizualizatsiya qilish
STATSIONAR FAZA VA QOG'OZLAR
• №1, №2, №3, №4, №20, №40, №42 kabi turli markadagi vatman filtr qog'ozlar. Qog'oz tarkibida 98-99% α-sellyuloza, 0,3 – 1% β-sellyuloza mavjud.
Boshqa tahrirlangan qog'ozlar
• Kislota yoki asosda yuvilgan filtr qog'ozi
• Shisha tolali qog'oz.
• Gidrofil qog‘ozlar – metanol, formamid, glikol, glitserin va boshqalar bilan o‘zgartirilgan qog‘ozlar.
• Gidrofob qog'ozlar - OH guruhlarini atsetillash hidrofob xususiyatga olib keladi, shuning uchun teskari fazali xromatografiya uchun foydalanish mumkin.
• Silika, aluminiy shimdirilgan qog’ozlar.
QOG'OZ XROMATOGRAFIYASI MOBIL FAZASI
• Sof erituvchilar, bufer eritmalar yoki erituvchilar aralashmasidan foydalanish mumkin.
Masalan:
gidrofil mobil faza
• Izopropanol: ammiak: suv 9:1:2
• Metanol: suv 4:1
• N-butanol: muzli sirka kislotasi: suv 4:1:5
Gidrofob harakatlanuvchi fazalar
• dimetil efir: siklogeksan kerosin : 70% izopropanol
• Odatda ishlatiladigan erituvchilar qutbli erituvchilardir, lekin tanlov ajratiladigan moddaning tabiatiga bog'liq.
• Agar sof erituvchilar qoniqarli ajratishni bermasa, mos qutbli erituvchilar aralashmasi qo'llanilishi mumkin.
XROMATOGRAFIK KAMERA
• Xromatografik kameralar shisha, plastmassa yoki zanglamaydigan po'lat kabi ko'plab materiallardan iborat. Shisha kameralar ko'proq afzallikka ega.
• Ular qog'oz uzunligi va ishlab chiqish turiga qarab har xil o'lchamlarda mavjud.
• Kameraning ichi erituvchi bug'i bilan to'yingan bo'lishi kerak.
Qog'oz xromatografiyasining bosqichlari
Qog'oz xromatografiyasida namuna aralashmasi filtr qog'oziga surtiladi, qog'ozning cheti erituvchiga botiriladi va erituvchi kapillyar ta'sir bilan uni qog'ozdan yuqoriga siljitadi. Asosiy bosqichlar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. Qattiq asosni- qog’ozni tanlash
2. Mobil fazani tanlash
Misol. Butanol: Sirka kislotasi: Suv (12:3:5) aminokislotalarni ajratish uchun mos erituvchidir.
3. Kameraning to'yinganligi
4. Namuna tayyorlash
Agar qattiq namuna ishlatilsa, u mos erituvchida eritiladi. Namuna (2-20mkl) asosiy chiziqqa mikropipetka yordamida nuqta sifatida qo‘yiladi va yoyilib ketishini oldini olish uchun havo bilan quritiladi.
5. Xromatogrammani joylashtirish
Namuna tomizilgan filtr qog'ozi erituvchiga ehtiyotkorlik bilan botiriladi.
6. Xromatogrammani quritish.
7. Xromatogrammani ochiltirish. Yod bug'i, ningidrin va boshqalar kabi reagentlar bilan bo'yash orqali tahlil qilinuvchi moddalar aniqlanadi.