2-mavzu. Biotexnologiyada gen muhandisligi Reja

Mutasiya jarayoni va DNK reparasiyasi.

DNK molekulasi strukturasini tashqi nomuqobil omillar ta’sirida o’zgarishi mutasiya deyiladi. Mutasiyaga uchragan DNK molekulasida irsiy axborot o’zgaradi va organizmning mo’tadil holatda yashashiga keskin ta’sir ko’rsatadi. Tirik organizmning mutant formalari vujudga keladi. Boshqa organizmlardan farqli o’laroq o’simlik va mikroorganizmlarning xo’jalik ahamiyati yuqori bo’lgan mutant formalari xalq xo’jaligida keng ko’lamda foydalaniladi (2-jadval).

2-jadval.
Auksotrof mutantlar yordamida L-aminokislotalarining birlamchi metabolitlarini olinishi

Amino-kislota	Produsent	Tansiq modda	Substrat	Kultural suyuqlikda aminokislotalar miqdori, g/l
L-lizin	Breviabacterium flavum	Treonin, metionin yoki gomoserin	Glyukoza saxaroza	60-100
L-trionin	Escherichia coli	Lizin, metionin, izoleysin	Glyukoza	20
L-ornitin	Coryneobacterium glutamicum	Arginin	Glyukoza	26
L-fenil-alanin	Arthrobacter parafineus	Tirozin	H-alkanlar	15
L-tirozin	Corynebacterium sp.	Fenilalanin	H-alkanlar	19
L-valin	Coryneobacterium glutamicum	Izoleysin	Glyukoza	11

Inson organizmidagi mutatsion o’zgarishlar og’ir kasalliklarni kelib chiqishiga sabab bo’ladi (oq qon kasalligi).

Mutatsiyaga uchragan DNK molekulasini asl holatiga qaytish jarayoni DNK reparatsiyasi deyiladi. Reparatsiya jarayoni DNK aza, DNK-polimeraza II va DNK-ligaza fermentlari ishtirokida amalga oshiriladi. Bu fermentlar tizimi yordamida DNK strukturasi dastlabki mo’tadil holatiga qaytadi.