2-Mavzu: Falsafani taraqqiyot bosqichlari. Sharq falsafasi

Ўрта асрлар Шарқ ва Ғарб фалсафаси вужудга келиши ва ривожланишининг умумий белгилари::
Дин Ғарбда ҳам, Шарқда ҳам феодал
жамиятнинг ҳукмрон мафкураси ҳисобланган
Муқаддас китоб ақидалари фалсафий мулоҳазаларнинг
таянч нуқтасига айланган. Билим эмас,
балки эътиқод, фан эмас, балки дин афзал кўрилган
Теоцентризм, яъни Худога, унинг моҳиятига дунёнинг биринчи
сабаби ва биринчи асоси сифатида ёндашиш ўрта
асрлар фалсафасига хос хусусиятдир
Буддизм фалсафаси асосий эътиборни борлиқнинг ўткинчилиги ва йўқликнинг ҳақиқийлиги, жоннинг боқийлиги ва абадий маънавий дунёни англаб етиш йўлида ўзликни камолотга етказиш орқали унинг ўз шакл-шамойилини ўзгартириши муаммоларини ўрганишга қаратган.
Конфуцийчилик феодал тузумни оқлаш учун буддизм ва даосизмнинг идеалистик ва даосизм ғяларини ўзлаштирган: одамлар ўзларининг «ёмон» ниятларини жиловлаб, тақдирга бўйсунишлари лозим. Ҳокимиятга бўйсуниш, уни ардоқлаш ва ҳурмат қилишни талаб этувчи «Осмон қонуни» ҳақидаги таълимот конфуцийчиликда энг муҳим таълимотга айланган.
Европа феодализми шароитида христиан дини ҳукмронлик қилган. У ўзининг одамлар ақли ва қалбини назорат қилиш марказлаштирилган тизимини кўп сонли тарқоқ феодал давлатларга қарши қўйган.
Ўрта асрлар Шарқ фалсафасининг ўзига хос хусусиятлари
Барча одамларни маърифатли
қилишга интилиш,
бу йўлда ўтмиш меросидан,
ва қўшни мамлакатларнинг фан,
маданият ютуқларидан фойдаланиш,
табиий-фалсафий ва ижтимоий
фанларни ривожлантириш
Табиатни ўрганиш,
табиий-илмий билимларни,
оқилоналикка таяниб ривожлантириш,
ақлнинг кучига ишониш, асосий
эътиборни ҳақиқатни билишга
қаратиш, ҳақиқатни инсон билимининг
негизи деб билиш;
Инсонга хос табиий, бадиий,
маънавий фазилатларини юксалтириш,
инсонпарварликни улуғлаш,
баркамол авлодни тарбиялашда
олий маънавий қонунларга риоя қилиш.
Универсализм – борлиқ ва ижтимоий
ҳаётнинг барча муаммоларига
қизиқиш бу давр маданиятининг
муҳим жиҳатларидир