2-мавзу. Ижтимоий-иқтисодий тизимлар ва мулкчилик муносабатлари

Мулкчилик муносабатлари – бу

• мулк объектини ўзлаштириш бўйича мулк субъектлари ўртасидаги иқтисодий муносабатдир. Бу қоидани қуйидаги тасвир орқали ифодалаш мумкин:

ОБЪЕКТ
СУБЪЕКТ
СУБЪЕКТ

• Мулкчилик ҳуқуқлари эса мулк субъектининг мулк объектига нисбатан муносабатидир, яъни ундан фойдаланиш ва назорат қилиш юзасидан келиб чиқувчи ҳуқуқлар мажмуидир:

СУБЪЕКТ
ОБЪЕКТ
4. Мулкчиликнинг турли шакллари ва уларнинг иқтисодий мазмуни
Жамият ривожининг ҳозирги босқичида мулкчилик муносабатлари ўз ичига давлат мулкини, ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш ва матлубот соҳаларидаги жамоа мулкининг хилма-хил турларини, ижтимоий ташкилотлар мулкини, уй хўжалиги ва шахсий томорқа хўжалиги ҳамда якка тартибдаги меҳнат фаолияти билан боғлиқ бўлган меҳнаткашларнинг шахсий мулкини, ташқи иқтисодий муносабатлар соҳасидаги аралаш мулк шаклларини ва хусусий мулкларни олади.
Мулкчилик шаклларининг таснифланиши
Хусусий мулк –
айрим кишилар ва гуруҳларга тегишли бўлиб, ёлланма меҳнатдан фойдаланиб даромад топишга қаратилган мулк
Жамоа мулки –
муайян мақсад йўлида турли кўринишдаги жамоаларга бирлашган кишилар томонидан биргаликда ўзлаштирилувчи восита ва неъматлар
Давлат мулки –
ўз вазифаларини бажариш мақсадида давлат томонидан ўзлаштирилувчи турли восита ва неъматлар
Аралаш мулк –
турли мулк шакллари синтезидан ташкил топиб, шунга мувофиқ тарзда ўзлаштирилувчи восита ва неъматлар
Якка тартибдаги хусусий мулк – алоҳида олинган мулкдор томонидан ўзлаштирилувчи восита ва неъматлар
Корпоратив хусусий мулк –маълум мақсад йўлида ўзаро бирлашган мулкдорлар маблағига асосланган корхоналар ташкил этиш орқали ўзлаштири-лувчи восита ва неъматлар
Мулкчилик шакллари
Шахсий мулк –фуқароларнинг шахсий ёки оилавий эҳтиёжларини қондиришга қаратилган мулк