2-мавзу. Меркантилизм иқтисодий таълимоти

Илк меркантилизм

Янги таълимот вужудга келиши мануфактура билан бевосита боғлиқдир. Иқтисодиёт тарихида саноатнинг уч хил шаклини ажратиш мумкин: уй ҳунармандчилиги, мануфактура ва фабрика. Уй ҳунармандчилигида соҳалар, тармоқлараро меҳнат тақсимоти мавжуд, ҳамма ишни бир одам ёки шогирд, оила билан бирга бажаради. Мануфактурада эса кооперация юзага келади, энг муҳими чуқур меҳнат тақсимоти, хусусий тадбиркор, ёлланма ишчи кучи пайдо бўлади (XV). Фабрика тўғрисида эса қуйида ахборот берилади.
Меркантилизмнинг биринчи даври ўша давр ибораси билан айтганда монетар, яъни олтин ва кумуш пуллар, жавоҳирларни тўплаш билан боғлиқ эди. Бунда пул баланси сиёсати олиб борилган, четдан имкони борича кам тайёр товар сотиб олишга ўринилган. Қимматбаҳо металлни ташқарига, четга олиб кетиш тақиқланган. Савдогарларга олиб чиқиладиган маҳсулотнинг бир қисмига пул олиб келиш мажбурияти юкланган (қолгани товар бўлиши мумкин). Чет эллик савдогарларни эса сотилган мол пулининг ҳаммасига янги товар сотиб олишга мажбур қилинган (пул олиб чиқиб кетмасликлари учун). Бу сиёсат назорат кучли бўлишини талаб этган, ташқи иқтисодий алоқаларнинг ривожини сусайтирган.
2.4. Меркантилизм ва ҳозирги замон
Илк меркантилизм
Мамлакатдан олтин ва кумушларнинг оқиб чиқишига йўл қўймаслик
Экспорт қилинадиган товарларга максимум юқори жарима
Товарлар импортини чеклаш
В. Стаффорд (Англия) Г. Скаруффи (Италия)
2.1. Меркантилизм иқтисодий таълимотининг моҳияти
олтин ва бошқа қимматбаҳо металлар бойликнинг асоси сифатида қаралади
мамлакатга олтин ва кумушларнинг оқиб келишини таъминлаш мақсадида ташқи савдони тартибга солиш
арзон хом ашёни импорт қилиш йўли билан саноатни қўллаб-қувватлаш
импорт қилинадиган тайёр саноат товарларига протекционистик (юқори) таърифлар
экспортни, айниқса тайёр саноат маҳсулот экспортини рағбатлантириш
иш ҳақининг паст даражасини ушлаб туриш учун аҳоли сонининг ўсиши