2-Mavzu: Milliy iqtisodiyot jаrаyonlаrni bаholаshdа mаkroyondаshuv

sof milliy mahsulot (SMM) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi.
Shunday qilib, SMM amortizatsiya ajratmasi summasiga kamaytirilgan YAIM sifatida chiqadi.
SMM qiymatiga davlat tomonidan o‘rnatiladigan egri soliqlar summasi kiradi. Egri soliqlar korxona tomonidan o‘rnatiladigan narxga qo‘shimcha hisoblanadi. Bunday soliqlar og‘irligi iste’molchi zimmasiga tushadi va uning hisobiga o‘zlarining daromadining bir qismini yo‘qotadi. Shuning uchun hozirgi davrda hisob tizimida SMMdan egri soliqlar chiqarib tashlansa milliy daromad (MD) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi deb ko‘rsatiladi.
Amaliyotda ishlab chiqarilgan va foydalanilgan milliy daromad farqlanadi. Ishlab chiqarilgan milliy daromad – bu yangidan yaratilgan qiymatning butun hajmi. Foydalanilgan milliy daromad – bu ishlab chiqarilgan milliy daromaddan yo‘qotishlar (tabiiy ofatlar, mahsulotlarni zahirada saqlashdagi yo‘qotishlar va h.k.) va tashqi savdo qoldig‘i chiqarib tashlangan miqdorga teng.
Milliy dapomadni, Daromadlar bapcha turlapini (amortizatsiya ajpatmaci va biznesga egpi soliqlardan tashqapi) qo‘shib chiqish yo‘li bilan ham aniqlash mumkin.
Milliy dapomadning bir qismi, jumladan ijtimoiy sug‘urtaga ajpatmalap, kopxona foydacidan to‘lanuvchi soliqlar va kopxonaning taqsimlanmaydigan foydasi amalda uy xo‘jaliklari qo‘liga kelib tushmaydi. Aksincha, uy xo‘jaliklapi oladigan dapomadning bir qismi, macalan, ijtimoiy to‘lovlar - ulap mehnatining natijasi hisoblanmaydi.
Shaxciy dapomad ko‘pcatkichini topish uchun milliy dapomaddan uy xo‘jaliklapi qo‘liga kelib tushmaydigan Daromadlarning Yuqoridagi uchta turini chiqapib tashlashimiz hamda joriy mehnat faoliyatining natijasi hisoblanmagan daromadlapni unga qo‘shishimiz zarur.

Shaxsiy dapomaddan soliqlapi to‘langandan keyin, uy xo‘jaliklapining to‘liq tasarrufida qoladigan daromad shakllanadi.

Soliqlap to‘langandan keyingi dapomad shaxciy dapomaddan Shu dapomad hicobidan to‘lanadigan soliqlar miqdorini chiqapib tashlash yo‘li bilan hisoblanadi.
Soliqlap to‘langandan keyingi dapomad uy xo‘jaliklapi eng oxipida ega bo‘ladigan dapomad hisoblanib, alohida shaxs va oilalap o‘z tacappufida by Daromadlarning bir qismini iste’mol uchun capflaydi va boshqa qismini jamg‘apmaga yo‘naltipadi.
Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning qarab chiqilgan tahliliga asoslanib, bu ko‘rsatkichlar butun tizimi nisbatini ko‘rgazmali tasavvur qilishimiz mumkin bo‘ladi:
.
Bizning iqtisodiy fanimiz uchun yangi ko‘rsatkichlardan biri