2-Mavzu. Sotsiologiya fanining strukturasi Reja

Makrosotsiologiya, o‘rta darajadagi sotsiologiya va mikrosotsiologiya

Sotsiologiya fani jamiyat istiqboli xususida sotsial utopiyaga asoslangan nazariyaga suyanmasdan, balki jamiyat taraqqiyotining bugungi ijtimoiy-iqtisodiy holatini atroflicha o‘rganish asosida yaqin kelajakda bu taraqqiyot tarkibi va mazmunidagi tadrijiy o‘zgarishlar manzarasini ilmiy asoslab beradi.

Ogyust Kontning fikricha, sotsiologiya ijtimoiy hayot jarayonlarini uch bosqichda o‘rganadi: aniq-empirik, xususiy (maxsus), umumiy. Shunga muvoffiq bugungi kunda ham sotsiologiya empirik, maxsus va umumsotsiologik tadqiqot jarayonlarini o‘z ichiga oladi.

• 
  Umumsotsiologik nazariyalarni bevosita tadqiq etishga mo‘ljallangan yo‘nalish - makrosotsiologiya.
  
• 
  Maxsus (xususiy) sotsiologik nazariyalar asosiga quriluvchi tadqiqot yo‘nalishi – o‘rta darajadagi sotsiologiya.
  
• 
  Bevosita empirik sotsiologik tadqiqotlar bilan shug‘ullanuvchi mikrosotsiologiya.
  

Makrosotsiologiya jamiyatni yaxlit tixzim sifatida tushunishga ko‘maklashuvchi xulq-atvor modellariga e'tibor qaratadi. Mazkur modellar yoki strukturalar deyilganida, oila, ta'lim va din kabi ijtimoiy institutlarni tushunishimiz mumkin. Inosn tug‘ilishidan boshlab jamiyatdagi mazkur sotsial strukturalarning tarkibida bo‘ladi va sotsial institutlarning ta'sirini sezadi. Makrosotsiologiyaning asosiy vazifasi jamiyatdagi turli elementlarning o‘zaro munosabatlarini va mazkur munosabatlarning o‘zgarish tendensiyalarini tadqiq etishdir. Makrosotsiologik darajada tadqiqotlarini olib boruvchi olimlar, ikki raqobatdosh nazariyalar: funksionalizm va konflikt nazariyasidan biriga asoslanib o‘z sotsiologik bilimlarini shakllantiradi. Funksionalizm nazariyasining tarafdorlari sifatida Gerbert Spenser, Emil Dyurkgeym, Talkott Parsons, Robert Mertonni ko‘rsatish mumkin. Konflikt nazariyasi esa Karl Marks, Ralf Darendorf kabi olimlar tomonidan rivojlantirilgan, qo‘llangan.

Sotsiologiya strukturasining tarixiy rivojlanishiga nazar tashlasak, avvalboshdan makro va mikrosotsiologiya o‘rtasida aniq chegara bo‘lmagan.