2-modul. Kuchlanishi 1000 voltdan kichik boʻlgan elektr jixozlar. 3-maʼruza

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
МАVZU-20.
•AVTOMATIK HAVO UZGICHLARI. 
SAQLAGISHLAR.

Uzgich dеb nimaga aytiladi? 

Uzgichning kamchiliklarini ayting. 

Uzgich avtomat oʻchirgich bilan qanday 
farqlanadi? 

Saqlagichning asosiy vazifasini ayting. 
 
NAZORAT 
SAVOLLARI: 
 

---

 
Avtomatik havo oʻchirgichlar 
Avtomatik havo oʻchirgichlari normal boʻlmagan rejimda ishlayotgan elektr zanjirlarni 
avtomatik ajratish va normal ish rejimlarida, kam hollarda operativ qayta ulash uchun xizmat 
kiladi. 
Avtomatik havo oʻchirgichlarida yoyni soʻndirish uchun maxsus muhit qoʻllanilmaydi, u 
havoda oʻchiriladi, shuning uchun ular havo oʻchirgichlari deb yuritiladi. 
Qutblar soniga qarab avtomatlar bir, ikki va uch qutbli boʻladi. 
Ishlab ketish vaqti t
sr
boʻyicha, ya`ni tekshiriladigan parametr (tok, kuchlanish, harorat) 
belgilangan qiymat (avtomatning ustavkasi) dan ortish momentidagi vaqtdan kontaktlarning ajrash 
momentigacha boʻlgan vaqtga qarab quyidagilarga boʻlinadi: normal avtomatlar t
sr
=0,02

0,1 s; 
ushlash vaqtini 1 s gacha rostlovchi selektiv avtomatlar; tez tahsir qiluvchi avtomatlar t
sr 

0,005 s. 
Tez ta`sir qiluvchi avtomatlar tarmoqdagi toklarni cheklash imkonini beradi, chunki ular 
zanjirni tarmoqdagi QT toki i
zar
miqdorga еtmasdan oldinroq uzadi. 
Avtomatlar kuchlanishi oʻzgaruvchan tokda 660 V gacha va oʻzgarmas tokda 440 V gacha 
boʻlganda 6000 A gacha toklar uchun moʻljallab ishlab chiqariladi. Avtomatlarning uzish 
qobiliyati 200–300 kA gacha еtadi. 
Har qanday avtomatda quyidagi asosiy elementlarni ajratib koʻrsatish mumkin: yoy 
soʻndiruvchi tizimli kontaktlar; yuritma; erkin ajratish mexanizmi; ajratkichlar; yordamchi
kontaktlar. 
20.1-
rasm. 
Avtomatlar 
bilan 
sеlеktiv 
himoyalash
sxеmasi. 
Avtomatlarning kontaktlari uzoq vaqt qizimasdan nominal toklarni oʻtkazishi va QT 
toklarini uzishda yoy ta`siriga chidashi kerak. Birinchi shartga muvofiq, kontaktlarni oʻtish 
qarshiligi uncha katta boʻlmagan solishtirma qarshiligi kichik materialdan, ikkinchi shart boʻyicha
esa yoy ta`siriga chidaydigan materialdan tayyorlash kerak. Ikkala talabni bir vaqtning oʻzida 
bajarish mumkin boʻlmaganligi uchun ikki juft–bosh 1 va yoy soʻndiruvchi 2 kontaktlar 
qoʻllaniladi.Normal rejimda tokning asosiy qismi mis, kumush yoki ularning qotishmasidan 
tayyorlangan bosh kontaktdan oʻtadi. Uzilganda avval asosiy kontaktlar ajraydi, lekin zanjir 
uzilmaydi, chunki tokning hammasi yoy soʻndiruvchi kontaktlar zanjiriga oʻtadi, soʻngra yoy 
soʻndiruvchi kontaktlar ajraydi va ularda elektr yoy ham soʻnadi. Uziladigan toklar 30 kA dan 
oshmasa yoy soʻndiruvchi kontaktlar misdan, katta toklarda esa volframdan, uning qotishmasidan 
• 20.1. Avtomatik havo uzgichlari. Saqlagishlar.
Reja:
•
Past kuchlanishli uzatgichlar, avtomatlar, magnit ishga 
tushirgichlar, kontaktorlar, saqlagichlar va ularini U, I, P 
kattaliklari bo
٬
yich tanalash.