2. P. R. 01imxo‘jayeva —

Nativ surkash usuli. Bu usulda qo‘llanilganda buyum oynasiga bemorning yangi axlatidan kichik bir bo‘lak olinadi va ustiga glitserinning suvdagi 50% li eritmasidan yoki natriy xloridning izotonik eritmasidan bir tomchi tomiziladi. Axlat glitserin eritmasi bilan aralashtirilib, shisha tayoqcha yordamida buyum oynasiga surkaladi. Qoplagich oynacha bilan yopilib, mikroskop ostida tekshiriladi. Mazkur usul juda oddiy, uni barcha laboratoriyalarda keng qo'llash mumkin, lekin uning kamchiligi — ko‘p hollarda kutilgan natijani bermasligidir.

Cho‘ktirish usuli. Bemor yangi axlatining har yer-har yeridan namunalar olib, probirkaga solinadi. Probirkalarga barobar miqdorda efir va to‘yingan xlorid kislota quyiladi. Chayqatib aralashtiriladi. Aralashma qil elakdan o‘tkazilib, boshqa probirkaga quyiladi, 3-5 minut sentrifugada aylantiriladi. Natijada, eritmada uchta qatlam hosil bo'ladi. Ustkisi efir qatlami, o‘rtadagisi kislota qatlami va eng ostiga gijja tuxumlari qatlami cho‘kib tushadi. Axlat massasi esa efir va kislota ta’sirida parchalanib, yuqori qatlamlarida qoladi. Pipetka yordamida cho‘kmadan namuna olinib, buyum oynasiga tomiziladi, qoplagich oyna bilan yopiladi va mikroskop ostida tekshiriladi. Bu usul avvalgi usulga nisbatan ancha samarador bo‘lib, tuxumlarni aniqlash imkoniyatini ancha oshiradi. Bu usulning kamchiligi yengil, mayda tuxumlarni aniqlash qiyinligidir.

Qalqitib chiqarish (flotatsiya). Mazkur usul (Fulleborn usuli deb ham ataladi) keng qo'llaniladi, chunki doimo aniq natija beradi. Bemorning yangi axlatidan ozgina namuna olinib, chinni idishga solinadi. Ustiga to‘yingan osh tuzi eritmasi quyiladi. Eritma bilan axlat yaxshilab aralashtirilib, 60-90 minut tindirib qo‘yiladi. Gijja tuxumlarining solishtirma og‘irligi eritmanikiga nisbatan kichikroq bo'lganligi uchun tuxumlar qalqib, eritma yuzasiga chiqadi. Alohida tayyorlangan kichkina sim chovli yordami bilan qalqitmasdan namuna olinib, buyum oynasiga tomiziladi, qoplagich oynacha bilan yopiladi va mikroskop ostida tekshiriladi. Mazkur usulni tezlatish maqsadida osh tuzi eritmasi o‘rniga natriy nitrat (NaN0₃) tuzining to‘yingan eritmasidan foydalanish mumkin (Kalantaruan usuli). Bu usulda tindirish uchun 15-20 minut muddat kifoya. Bu usul mayda sestodalar, nematodalar tuxumlarini aniqlash uchun qulaydir. Askarida tuxumlari og‘ir bo‘lganligi uchun bu usul askarida tuxumlarini aniqlashda yaxshi natija bermaydi. Yuqorida bayon etilgan barcha usullarda mikroskop ostida topilgan gijja tuxumlarini aniq tanib olish uchun maxsus jadvallarda aks ettirilgan gijja tuxumlariga solislitirib ko'riladi (85- rasm).

Mashg'ulotning maqsadi.
Yuqorida qayd etilgan gel in i n t In rn ing morfo-fiziologik xususiyatlarini, hayotiy siklini, yuqiiih yo'llari va ular qo‘zg‘atadigan kasalliklar laboratoriya tashliisini, oldini olish choralarini, parazit gijjalar tuxumlarini laboratoriyada tekshirish usullari bilan tanishish.
Talabalarning mustaqil tayyorlanishi uchun topshiriqlar.

1. 
   Mavzuni o‘rganing, quyidagi savollarga javob toping:
   

1. 
   Trixinella taraqqiyotining o‘ziga xosligi.
   
2. 
   Trixinellez qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Trixinellez kasalligining oldini olish chora-tadbirlari.
   
4. 
   Rishtaning taraqqiyot sikli .
   
5. 
   O‘zbekistonda drakunkulez tugatilishi.
   
6. 
   Drakunkulez profilaktikasi.
   
7. 
   Filariya hayot sikli va tashhisining o'ziga xosligi.
   
8. 
   Nima uchun vuxererioz kasalligi hozirgi kunda shaharlarda ko‘p tarqalmoqda?
   
9. 
   Vuxererioz kasalligining oldini olishda qanday chora-tadbirlar o‘tkaziladi?
   
10. 
    Qanday ovogelmintoskopiya usullarini bilasiz?
    
11. 
    Ovogelmintoskopiya usullarini bir-biri bilan solishtirib kamchiliklari va afzalliklarini aniqlang.
    

II. Vaziyatga oid masalalarni yeching va test topshiriqlarini bajaring.