2. P. R. 01imxo‘jayeva —

65- rasm. Jigar so‘rg‘ichi.
1—og‘iz so‘rg‘ichi; 2—shoxlangan ikki tarmoqli ichak; 3—qorin so‘rg‘ichi; 4—sirrus xaltasi; 5—tu- xumdon; 6—bachadon; 7—urug* eltuvchi nay; 8—sariqdon naylari; 9—urug‘donlar; 10—sariqdonlar.
Xo'jayin organizmida joy- lashishi. Jigarning o‘t yo‘llarida, o‘t puliigida, ba’zan oshqozon osti bezida parazitlik qiladi.
Geografik tarqalishi. Parazit hummn hududlarda tarqalgan.
Morfologiyasi. Uzunligi 3-5 sm gacha yetadi. Bachadoni qorin so'rg'ichi orqasiga joylashgan. Urug‘donlari, sariqdonlari va tuxumdoni o‘ta shoxlangan (65- rasm).
Hayot sikli. Asosiy xo‘jayini o‘simlikxo‘r hayvonlar va odam, oraliq xo‘jayini esa kichik hovuz molluskasi (Limnea truncatula) hisoblanadi.
Fassiolalarda juda ko‘p tu- xum hujayralar hosil bo‘ladi va ular axlat bilan tashqariga chiqa- riladi. Tuxumlar rivojlanishi suvda davom etib, tuxumdan kiprikli lichinkalar — mirat­sidiyalar chiqadi. Miratsidiyalai' oraliq xo‘jayinlar uchun invazion bosqichlardir. Molluska orga- nizmda miratsidiyalarda parte­nogenez yo‘li bilan sporotsistalar, rediyalar va serkariyalar rivoj- lanadi. Serkariyalar mollyus- kalardan chiqib, sistaga o'raladi va
adoleskariyalarga aylanadi. Adoleskariyalar asosiy xo‘jayin uchun invazion bosqichlaridir. Odamga adoleskariyalar qaynatilmagan suv, yuvilmagan sabzavot, ko‘katlar orqali o'tadi (66- rasm).
Asosiy xo‘jayin

66- rasm. Jigar so‘rg‘ic,hn ig taraqqiyot sikli.

Patogen ta’siri. Jigar hujayralari jarohatlanadi, sirroz, mexanik sariqlik rivojlanadi.
Laboratoriya tashhisi. Axlatda tuxumlarni topishga asoslangan. Ba’zan jigar bilan ovqatlangan shaxslar tekshirilganda axlatida

• 
  bo'lim. Parazitologiyaning biologik asoslari tuxumlar (tranzit tuxumlar) aniqlanishi mumkin, bunday holatlarda tahlilni 3-4 kundai keyin qaytadan o'tkaziladi.
  

Profilaktikasi. Faqat qaynatilgan suvlarni ichish, sabzavot va ko’katlarni yaxshilab yuvilganidan keyin iste’mol qilish, kasal hayvonlarni davolagh orqali parazit yuqishi oldini olish mumkin.
Mushuk so‘rg‘ichi (Opisthorhis felineus)
Mushuk (Sibirj so‘rg‘ichi (Opislhorehis felineus) — opistorxoz qo‘zg‘atuvchisi.
Xo‘jayin organlzmida joylashishi. Oshqozon osti bezi, jigar, o‘t pufaklarida yashaydi.
Geografik.tarq G‘arbiy Yevropn, G'arbiy Sibir va Sharqiy Qozog’iston hududlarida tarqalgan.
Morfologiyasi. Uzunligi 0,5 1,0 innidan oshmaydi. Ichagi tarmoqlanmagan, tuxumdoni yumaloqliishgan, juft urug'donlari shoxlanmagan va tanasining keyingi qisiniga joylashgan. Tanasining oldingi qismi orqa <|isinign qnrngnndn ingiclikaroq.
Hayot sikli. Pai’azitning asosiy, oraliq va qo‘shimcha xo'jayinlari mavjud. Asosiy xo'jayinluri odiini du go‘shlxo‘r hayvonlardir (it, mushuk, tulki, shunol tulkisi va bosliqalar). Oraliq xo'jayinlari chuchuk suv molluskalaridir. Qo'shlnicha xo‘jayinlarga karp- simonlar oilasiga kiruvclii baliqlar kirndi (67- rasm).
Suvda tuxumls.rni (oraliq xo'jayin uchun invazion bosqich) molluskalar (Bithynia Leach i) yutadi va ularning organizmida tuxumdan miratsifliyalar chiqadi. I liar partenogenez yo‘li bilan sporotsistalar, rediyalar va serkariyalarga aylanadi. Serkariyalar (oraliq xo'jayinlariiing invazion bosqichi) molluskalardan chiqib baliqlarga o‘tadi va metal serkariyalarga (asosiy xo‘jayin uchun invazion bosqich) Aylanadi. Odamga yaxshi pishirilmagan, yaxshi qovurilmagan, yaxshi tuzlanmagan, yoki. yaxshi dudlanmagan baliq iste’mol qilinganda yuqadi. Opistorxoz labiiy-manbali kasallik.
Patogen ta’siri. Jigar va boshqa ichki a’zolari faoliyati buzilishi natijasida o’limga ham sabab bo'hivchi og‘ir parazitar kasallikdir.
Laboratoriya ta,shhisi. Axlatda yoki 12 barmoqli ichak suyuq- ligida parazitning tuxumlarini topishga asoslangan.
Profilaktikasi. Shaxsiy profilaktika - xom, yaxshi pishirmagan, qovurilmagan kam tuzlangan, yaxshi dudlanmagan baliqlarni iste’mol qilishdan saqlanish, jamoat profilaktikasi — sanitariya-oqartuv ishlari, suv havzalarini axlatlar bilan ifloslanishiga yo‘l qo’ymaslik choralari orqali am_alg_a oshiriladi.

Metatserkariya

Ikkinchi oraliq xo‘jayin

Tuxum

Birinchi oraliq xo‘jayin miratsiy lichinkasi: sporotsisda nvojlanayotgani