2. Sirojiddin Sayyid she`rlarida metaforaning til sathiga ko`ra tasnifi: so`z-metaforalar, birikma-metaforalar, gap-metaforalar, matn-metaforalar

Joylashuv o`rniga ko`ra o`xshashlik asosidagi metafora

Bunday metaforalarda bir predmatning nomi boshqa bir predmetga joylashuv o`xshashligi asosida ko`chiriladi. Masalan: lab – insonning labi, lab – ariqning labi; yoqa – ko`ylakning yoqasi, yoqa – daryoning yoqasi kabi. Shoir Sirojiddin Sayyid ijodida ham shu kabi metaforalar mavjud:
…Oqsaroylar ko`ksiga
qo`ndirdi oq kaptarlarin,
Necha bir davr-u zamondin
keldi bu qo`rg`onga tong…
*****
…Qoyalar labida gullagan lola,
Sizga qarab asta jilmayib turar…

4. 
   Harakat o`xshashligi asosidagi metafora
   

Metaforaning bu turida bir predmetga xos harakat nomi boshqa bir predmetning harakatiga ko`chiriladi: uzmoq – ipni uzmoq, uzmoq – rishtani uzmoq, aloqani uzmoq.
…Bir umr bog`langan rishta uzildi,
Ortiq ne darkor birorta jumla…
Shu sababli bu kabi holatlarni funksional-metaforik ko`cherish desa bo`ladi. O`zbek tilshunosligida component-semantik tahlilga e`tabor rivojlana boshlagach, metafora tabiatini o`rganishga ana shu tahlil usullarini tatbiq etishga intilishlar yuzaga kela boshladi. Shu xil yo`nalish namoyondalaridan biri Z. Tohirov metaforani leksema sememasining pragmatik semasi sifatida baholaydi. Shuningdek, metafora va o`xshatish orasidagi farqni uslubda, shakldagina ko`radi.
Ilmiy adabiyotda metaforani asosan til va nutq hodisasi sifatida ikki turga ajratib ko`rsatadilar. Nutq hodisasi bo`lgan metafora, shubhasiz, nazariy tilshunoslik uchun tekshirish obyekti bo`lmaydi. U stilistika, ya`ni uslubiyat sohasiga oiddir. Til hodisasi bo`lgan metafora esa Yevropa tillariga oid ba`zi adabiyotlarda, yuzaga keltirgan o`xshatish belgisiga ko`ra, bir necha turlarga ajratib beriladi.
O`zbek tilshunosligida M. Mirtojiyev metaforani o`xshatish belgisiga ko`ra uch turga ajratadi<sup>9</sup>:
_____________________
<sup>9</sup>. Миртожиев М. Лингвистик метафоралар таснифи. – Тошкент: Ўзбек тили ва адабиёти, 1973. – Б. 34.
I.O`zbek tilidagi lingvistik metaforalar ma`no ifoda etgan obyektlarning o`xshatilish holatiga ko`ra yuqorida qayd etilganday, uch turga:
oddiy metafora, personifikatsiya va sinteziyaga bo`linadi.