2-tema: Arnawlı atamalar. Ilimiy informaciya

Biznes – inglis tilinen alınǵan bolıp “business – is, iskerlik” degen maǵananı bildiredi. Biznes – baylıq, payda arttırıwǵa baǵdarlanǵan is, iskerlik. Biznes xojalıq júrgiziw kólemine qarap iri, orta hám mayda túrlerge bólinedi. Jumısshılardıń ortasha sanı hám ónim kólemine qarap ajıratıladı.
Hárre jıyǵan palǵa shıbınlar qonıp,
Áwmeti júrgenniń dáwleti tasar.
Kimler bayıp, kimler bankrot bolıp,
Dúnya házir biznes ıshqında jasar.
( “Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 6-bet. “Dollar” qosıǵı).
Investiciya – nemis tilinen alınǵan bolıp, “investition, latınsha investre – kiyindiriw” degendi bildiredi. Investor tárepinen qanday da bir isti ámelge asırıw ushın kapital qarjılardı járiya qılıw, payda alıw maqsetinde sarıplaw. Investiciya mámleket ishinde (ishki investiciya) hám shet mámleketlerde (sırtqı investiciya) ámelge asırılıwı múmkin.
Sheshiń iynińizden uzın shapandı,
Qoyıń til qıshıtqısh “danalıqlardı”,
Shaqır Investiciya degen apańdı,
Engiz óndiriske jańalıqlardı.
(“Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 18-bet. “Isbilermenlerge” qosıǵı).
Import – latınsha “importo – kiritemen” degendi bildiredi.

1. 
   mámleket ishine paydalanıw yamasa satıw ushın shetten alıp kelingen shet eldiń ónimleri;
   
2. 
   kapital import – shet elden mámleketke kelip atırǵan kapital (kredit, zayom t.b.)
   
3. 
   shetten alıp kelingen ónimlerdiń ulıwma sanı.
   

Import etiketi kerek,
Kimge qustıń súti kerek,
Kenguridiń eti kerek,
Háwes etseń mazalı dep.
( “Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 8-bet. “Erkin bazar” qosıǵı).
Kredit – latınsha “creditium – qarız, credo- isenemen degen maǵananı ańlatadı. Pul qarjıları, tovar hám xızmetlerdi kelisilgen ústeme (payız) tólep qaytarıp beriw shárti menen málim múddetke qarız beriw. Qarızǵa pul beriwshi tárep kreditor (mámleket, bank, kárxana, jeke shaxs h.t.b.) kredit alıwshı tárep bolsa debitor (qarızdar) delinedi.
Ómir aldanbaydı adamnan biraq,
Bankler de payızsız kredit bermes,
Tólew múddetine deyin azıraq,
Burqıp jasaw múmkin, ol da úndemes.
( “Hárkimniń óz zamanı bar” 2004-jıl, 49-bet. “Ómir aldanbaydı adamnan biraq...” qosıǵı).