2. Tijorat banklarining turlari. Ulgurji banklar, Chakana banklar va aralash banklar

birinchidan, kreditga suralayotgan summa bilan kreditga berilishi mumkin bo’lgan summa o’rtasida nomutannosiblik bo’lishi mumkin;
ikkinchidan, ortiqcha bo’sh mablag’ga ega bo’lgan korxonaning mablag’larni vaqtincha foydalanishga beradigan muddati mablag’ zarur bo’lgan korxonani qondirmasligi mumkin;
uchinchidan, banklar ishtirokisiz korxonalarni to’g’ridan to’g’ri kreditlashda qarz beruvchi qarz oluvchi korxonaning moliyaviy axvolini tulik o’rgana olmasligi mumkin.Qarz oluvchining to’lovga layoqatsiz bo’lishi kreditor korxonaning ham moliyavy ahvolining yomonlashuviga va boshqa salbiy hollarga olib kelishi mumkin.
Xalq xo’jaligidagi barcha bo’sh mablag’larning bank tomonidan yigilishi natijasida vujudga keladigan kredit resurslar xisobidan qarz oluvchi korxonaga zarur bo’lgan summada, zarur bo’lgan muddatda kredit berishga imkoniyat yaratadi.
Tijorat banklarining to’lov operatsiyalari orqali pul aylanmasining tartibga solinishi
Iqtisodiy rivojlanishining usishi bank kreditining qo’llanilish kulamini kengaytirib boradi. Kredit fakatgina har kunlik faoliyat bilan bog’lik ishlab chikarish va muomala jarayonining kika muddatli extiyojlari uchun emas, balki uzoq muddatga kapitalga bo’lgan ehtiyojni koplashga yo’naltiriladi. 60-yillardan boshlab banklar yirik mijozlarga xizmat ko’rsatishga ixtisoslasha bordi. Bu maksadni amalga oshirish uchun banklar mablag’larni jalb vuglish mikyosini, iste’mol uchun kreditlar berish kulamini kengaytirdi.
To’lovlarda vositachilik funktsiyasida banklar o’z mijozlarining topshirigiga asosan to’lov jarayonlarini amalga oshiradi, xisob varaklariga mablag’larni kabul kiladi, pul tushumlarining xisobini olib boradi, mijozlarga pul mablag’larini beradi.
Hisob-kitoblarning bank orqali olib borilishi muomala xarajatlarining kamayishiga olib keladi. Mijoz mamlakat ichida va boshqa. mamlakat bilan qiyinchiliksiz o’z mablag’larini bank orqali o’z hisob varakasidan boshka korxona xisob varaqasiga yoki boshka mamlakat bankiga o’tkazishi mumkin.
Muomalaga kredit vositalarini chiqarish. Bank kreditining manbai fakat vaqtincha bo’sh mablag’lar va kapital bo’lib -qolmasdan, kredit asosida chek-depozit emissiyasi xam amalga oshiriladi. Bank tomonidan beriladigan kredit mikdori mavjud jamg’armalardan ko’p bo’lsa, bank chek-depozit emissiyasini amalga oshirishi mumkin.
Undan tashqari, kredit yordamida muomalaga naqd pullar banknotalar chiqariladi.
Bank kredit pullar chiqarish depozitlar yaratish yo’li bilan to’laqonli pullar o’rnini bosuvchi kredit vositalarini vujudga keltiradi.

A commercial bank is a financial institution which accepts deposits from the public and gives loans for the purposes of consumption and investment to make profit.

It can also refer to a bank, or a division of a large bank, which deals with corporations or a large/middle-sized business to differentiate it from a retail bank and an investment bank. Commercial banks include private sector banks and public sector banks.
yaxshilanadi.
The general role of commercial banks is to provide financial services to the general public and business, ensuring economic and social stability and sustainable growth of the economy.
In this respect, credit creation is the most significant function of commercial banks. While sanctioning a loan to a customer, they do not provide cash to the borrower. Instead, they open a deposit account from which the borrower can withdraw. In other words, while sanctioning a loan, they automatically create deposits.
XULOSA
Tijorat banklari faoliyatini o’rganish jaroyonida shunday xulosaga keldikki O’zbekison Respublikasi tijorat banklari faoliyati, ularning tashkil topish asoslari O’zbekiston Respublikasi qonunlari, meyoriy xujjatlariga asosan asosan amalga oshiriladi va ularning tijorat faoliyatini olib borishlari, turli xil operatsiyalarni amalga oshirishlari uchun imtiyozlar va qulayliklarga egaligini ko’rishimiz mumkin.
Xozirda jaxonda banklar mijozlarga 300 dan ortiq xizmatlar ko’rsatadilar.
Shulardan asosiylaridan biri bo’lgan lizing operatsiyalaridir. Shu o’rinda aytib o’tish kerakki O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining tijorat banklarda lizing operatsiyalarini amalga oshirish uchun iqtisodiy meyorining o’rnatilgani tijorat banklarida lizing xizmatlarining o’sishiga xizmat qiladi, bu esa banklarda lizing bo’yicha xatarni kamaytirish bilan birga, bank bo’lmagan lizing beruvchilarga banklar bilan raqobat qilish uchun sharoit yaratadi.
O’zbekiston Respublikasida lizing xizmatlari o’sish tendensiyaga ega bo’lsada, foydalanilmagan imkoniyatlar mavjud. Bu imkoniyatlarni amalga oshirish uchun quyidagilarni taklif qilamiz:
* lizing beruvchilarga kredit axbaroti tizimining aktiv ishtirokchilari bo’lishlari, undan samarali foydalanishlari uchun sharoit yaratish kredit xatarini ancha kamaytirgan bo’lar edi:
* jixozlar xar xil maishiy texnika vositalri, avtotransport vositalarini, ro’zg’orda foydalanildigan qishloq xo’jaligi taxnikalarini jismoniy shaxslarga xam lizingga bersa jismoniy shaxslarda oldinga intilish, o’z ishlab chiqarishini amalga oshirishga imkon tug’ilar edi:
Yuqorida keltirilgan fikrlar, faktlar lizingning rivojlanishi qolaversa Respublikamiz iqtisodiyotining, bank tizimining barqarorligini ta’minlashda ishtirok etadi. Lizingdan foydalanishning kengayishi, investitsiya muxitining yangilanishi, samaradorligining oshishi, makroiqtisodiy barqarorliokning mustaxkamlanishiga olib keladi. Natijada mamlakatimiz iqtisodiyoti rivojlanadi va axoli turmush darajasi yanada yaxshilanadi