2. Yuvish vositalari va uslublari. Yuvish tozalash qurilmalari. Tayanch so‘z va iboralar

2. Yuvish vositalari va uslublari. 
Tozalash ishlarini bajarish tozalovchi vositalarini qo‘llashga asoslangan bo‘lib, 
bu vositalarning yuvuvchi, erituvchi, eritmalar va kimyoviy faol moddalarga 
bo‘lish mumkin. 
1-jadval.Tozalovchi vositalarning tavsifnomasi 
Tozalovchi vositalar 
Tozalovchi vositalarning tarkibi 
Iflosliklardan tozalash 
mexanizmi 
Ishqorli yuvuvchilar kaustik 
va kalsinirlargan soda 
Ishqorlar va ishqorli tuzlar 
Sovunlash 
va 
emulsiyalash. 
Sintetik yuvish vositlari 
SSFM va anarganik kislotalarning 
natriyli tuzlari 
Sovunlash 
va 
emulsiyalash. 
Erituvchilar: kerosin, dizel 
yonilg‘isi, trixloretilen 
Uglevodorodlar 
va 
ularning 
galloid hosilalari 
Eritish 
va 
mexanik
ketkazish 
Erituvchi 
emulsiyalash 
vositalari: ЭЭВ-1, AM-15, 
AA-11, Ritm 
Uglevodorodlar, 
SFM, 
stabilizatorlar. 
Xlorlangan 
uglevodorodlar, 
aromatik 
uglevodorodlar, SFM 
Eritish va emulsiyalash. 
Kimyoviy faza moddalar 
xlorid kislota eritmasi va 
ingibatorlar: 
sulfat 
kislota 
eritmasi va xrom angidrid 
Kislota va ishqorlar 
Eriydigan 
yoki 
kompleks 
birikmalar 
tarzida 
kimyoviy 
o‘zgarishi 
Tuzlar va ishqorlarning 
eritmasi 
Ishqorlar va tuzlar 
Termokimyoviy
oksidlanish va struktura 
o‘zgarishlari 
Ishqorli yuvish vositalari ishqorlar va ishqorli tuzlarning suvdagi eritmalaridan 
iborat. 
2-jadval. Ishqorli birikmalarning tavsifnomasi. 
Ishqorli vositalar 
Zichligi,kg/m
3 
Erish harorati, 
1% li eritma uchu 

---

0
C 
ishqorlik 
ko‘rsatkichi 
PH 
Na
2
O ning 
faollik 
miqdori 
O‘yuvchi natriy (kaustik) NaON 
2130 
320 
13,5 
0,78 
Natriy metasilekati Na
2 
SiO
3
9H
2
O 
2614 
1089 
12,5 
0,29 
Kalsiynirlangan soda Na
2
S
O
3 
2540 
851 
11,4 
0,58 
Trinatriy –fosfat Na
2 
RO
4
12 xN
2 
O 
1620 
73,4 
12 
0,16 
Natriy tripolefosfati Na
5 
R
3
O
10
2500 
820 
9,7 
Suyuq shisha Na
2 
O
2
2Si
O
2 
1400...1550 
11,3 
0,18 
Ishqorli reaksiyaga ishqorlarning dissotsiyalanishi va ishqorli tuzlarning 
gidrolizlanishi sababdir.




OH
Na
NaOH
3
2
2
3
2
2
2
2
CO
H
OH
Na
O
H
CO
Na






Ishqorlardan o‘yuvchi natriy 
NaOH
(kaustik) qo‘llanadi. Tozalash jarayonlari
uchun eng muhim ishqorli tuzlar quyidagilardir: kalsiynirlangan soda, selikatlar 
(natriy metaselikati, suyuq shisha), fosfatlar (trinatriyfosfat, tripolifosfat). 
Kaustik eritmalarga ularning korrozion faolligini pasaytirish uchun selikatlar 
va korroziya ingebitorlari qo‘shiladi: sovun, xrompek. Kaustikning toza 
eritmalaridan asosan eski lak-bo‘yoq qoplamalarini ketkazishda foydalaniladi.
Sintetik yuvish vositalari (SYUV) kimyoviy moddalarning ko‘p komponentli 
aralashmasidan iborat, SYUV asosini sirt-faol moddalari (SFM) tashkil etadi, ular 
yuqori sirt faolligiga va ho‘llash qobiliyatiga ega.