2. Yuvish vositalari va uslublari. Yuvish tozalash qurilmalari. Tayanch so‘z va iboralar

 
3-jadval. Ishqorli yuvish eritmalarining tarkibi va ularni qullash tartibi. 
Tarkibi
Konsen 
tratsiyasi, g/l 
Qo‘llash tartibi 
Mo‘ljallanishi
Harorat, 
0
С 
Ishlov 
berish 
vaqti, min. 
O‘yuvchi natriy 
50 
75...85 
4...6 
Asfalt 
smolali 
o‘tirindilarni 
ketkazish 
uchun 
po‘lat yoki cho‘yan 
detallarni qaynatish 
O‘yuvchi, natriy, 
Suyuq shisha 
30 
5 
75..85 
2..3 
O‘yuvchi natriy 
Xrompik 
100 
5 
80...90 
2..3 
Suyuq shisha 
Sovun 
8,5 
10 
80...90 
2...3 
Alyuminiy detallarni 
vannada qaynatish. 

---

Kalsinirlangan soda 
10 
Sovun
Xrompik 
Kalsinirlangan soda 
10 
5 
20 
80...95 
2...3 
Kalsinirlangan soda 
Trinatriy fosfat 
Sovun
5,5 
10 
10 
80..95 
0,2..0,4 
Po‘lat va alyuminiy 
detallarni oqimcha 
bilan yuvish. 
 
SYUV sochiluvchan, gigroskopik, oq yoki och sariq kukun tarzida chiqariladi. 
Ular zaharli emas, yonmaydi, yong‘in chiqishiga nisbatan xavfsiz va suvda yaxshi 
eriydi.
4-jadval. Umumiy ishlarga mo‘ljallangan sintetik yuvish vositalarining 
tarkibi,% (massasi bo‘yicha) 
Yuvish 
vositalarining 
komponenti 
ML 
-51 
Labomid
MS 
-6 
MS 
-8 
MS 
-15 
MS 
-16 
Temp 
-100 
Temp- 
101A 
101 
203 
Kalsinirlangan 
soda 
44 
50 
50 
40 
38 
44-42 42 
26 
26 
Trinatriy-fosfat 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
20 
20 
Natriy 
tripoli-
fosfat 
34,5 
30 
30 
25 
25 
22 
26 
15 
15 
Natriy
metasilikati 
- 
16,5 
10 
29 
29 
28 
28 
10 
10 
Suyuq shisha 
20 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Natriy nitrit 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
4 
ДБ-1 ho‘llagichi 
1,5 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Sintalol ДС-10 
yoki ДТ-7
- 
3,5 
8 
6 
- 
- 
- 
1,5 
1,5 
Sintamid-5 
- 
- 
- 
- 
8 
- 
- 
- 
- 
Alkisulfatlar
- 
- 
2 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Oksifos-6 
- 
- 
- 
- 
- 
6-8 
- 
- 
- 
Sintamid-510 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
4 
- 
- 
Oksifos 
КД-6 
yoki estefat 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
0,5 
0,5 
Geksametilen 
diamin 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
0,2 
Anorganik 
to‘ldirgich 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
100 
gacha 
100 
gacha 
SYUV bir vaqtning o‘zida qora, rangli va engil metall hamda qotishmalarni 
tozalashga imkon beradi. O‘yuvchi natriyning eritmasidan farqli ravishda 
qo‘llashda xavfsizdir. Uzoq muddat saqlashga mo‘ljallangan detallar(10-15) 
SYUV eritmalari bilan tozalangandan keyin ularga qo‘shimcha ravishda 
korroziyaga qarshi ishlov berilmaydi. 

---

 Detallarining sirtini korroziyaga qarshi himoyalash SYUV tarkibiga kiruvchi 
silikatlar hisobiga ta’minlanadi. 
SYUVning samaradorligi kaustik(o‘yuvchi natriy)ning samaradorligidan 3-5 
marta ortiq. Eritmalarning ish konsentratsiyasi va SYUVni qo‘llash tartibi sirtning 
ifloslanganlik darajasiga bogliq. 

5-jadval. Sintetik yuvish vositalarining tarkibi va ularni qo‘llash tartibi. 
 Yuvish vositalarining 
tarkibi 
Eritmaning 
konsentratsiyasi,g/l 
Eritmaning 
harorati, 
0
C 
Mo‘ljallanishi 
Eritmaga botirib tozalash vositalari 
МЛ-52 
20-30 
70-100 
Moyli-smolali 
o‘tirindilarni ketkazish 
Labomid 203 
20-30 
80-100 
MС-15 
20 
80-100 
Impuls 
30-50 
70-100 
MС-8 
25-30 
80-100 
Eritma oqimchasida tozalash vositalari 
MЛ-51 
10-20 
70-100 
Moy,yonilgi 
va 
moylash 
materiallarining 
qoldiqlarini ketkazish 
uchun 
Labomid-101 
10-30 
70-85 
Labomid-102 
10-30 
70-85 
MС-6,MС-16,MС-18, 
MС-8 
10-20 
70-100 
Erituvchi-emulsiyalovchi vositalar (EEV) asosiy erituvchidan, qo‘shimcha 
erituvchidan va SFM dan iborat. ЭЭВ, ЭЭВ-1, ЭЭВ-11larga bo‘linadi. 
Kimyoviy faol moddalar kislota va ishqorlardan iborat bo‘lib, ular korroziya 
mahsulotlarini kimyoviy xurushlash va qasmoqni ketkazish qo‘llanadi. 
Ishqorli eritmalar ishqor va erigan holda tuzlarning aralashmasidan iborat bo‘lib, 
ulardan qasmoqni ketkazishda va korroziya mahsulotlarini xurushlashda 
foydalaniladi. 
 Tozalanayotgan sirtlardagi iflosliklarning emirilish tabiatiga ko‘ra tozalash 
uslublari mexanik, fizik-kimyoviy va biologik turlarga bo‘linadi. 
Biologik tozalash uslubi amalda qo‘llanilmaydi, shu boisidan uni keyinchalik 
ko‘rib chiqilmaydi. 
Mexanik uslub iflosliklarni ularga normal va tangensial ta’sir kuchlari qo‘yib 
ketkazishga asoslangan.
Fizik-kimyoviy uslub molekulyar o‘zgarishlar, eritish, suspenziyalar va 
emulsiyalar hosil qilish, issiqlik energiyasi sarf etish va boshqa fizik-kimyoviy 
jarayonlar hisobiga iflosliklarni ketkazishdan iborat.
6-jadval. Korroziya mahsulotlarini ketkazish uchun mo‘ljallangan eritmalar 
tarkibi va ularni qo‘llash tartibi. 
Eritma tarkibi 
Komponentning 
massasi, g 
Eritmaning 
harorati, 
0
С 
Xurushlash 
vaqti, min 
Tozalanadigan 
material 
Xlorid kislota 
150 
10,,25 
10,,40 
Po‘lat 

---

Ingibitor 
Suv 
3 
850 
Xlorid kislota 
Ingibitor 
Suv 
300 
3 
700 
10,,25 
10,,20 
Alyuminiy 
qotishmalari 
Xlorid kislota 
xrompik 
Suv 
70 
10 
1000 
15,,25 
5,,20 
Sulfat kislota 
Xlor angidrid 
Suv 
350 
65 
1000 
60,,70 
0,5,,2 
Mis
qotishmalari 
Sulfat kislota 
Xrompik 
Suv 
160 
160 
1000 
80 
2,,5 
Amalda bu metodlardan har biri turli usullar bilan amalga oshirilishi mumkin.
Mexanik uslub quyidagi yo‘llar bilan amalga oshiriladi: havo yoki suv 
oqimchasi yordamida danak (suyak) uvoqlari yoki pitra bilan; metall chyotkalar 
va abraziv (jilvir) qog‘ozlar yordamida qirib olish; latta –putta bilan artish. 
Detallarni fizik-kimyoviy usulda tozalash kislota yoki ishqorli tarkiblar, 
erituvchi-emulsiyalovchi vositalar, termik (iflosliklarni kuydirish), termokimyoviy
(tuzlar 
eritmasida), 
elektrokimyoviy 
(galvanik 
qoplashda 
elektrolitda 
yog‘sizlantirish) usullar bilan o‘tkaziladi.