2 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги андижон давлат университети табиий фанлар факультети

EKOLOGIK HAVFSIZLIK MOHIYATI 
A. Qodirov, I.Mo’ydinov, Z. Turdiyev. SH. Abdurashidov
Andijon davlat universiteti 
Hozirgi davrga kelib ekologiya muammosi mahalliy, mintaqaviy va 
global havfsizlikka tasir etish darajasigacha borib yetdi. 
Avvalari jamiyat va uning rivojlanishida atrof muxitga ikkalamchi omil 
deb qarab kelingan bo’lsa, XX-asrning so’ngi yillarida esa ekologik 
muammolarining dunyo miqyosida siyosiylashuvi sodir bo’lmoqda. 
Ekologik muammolarning tadqiq etish jarayoni ekologik tanglik holati 
kelib chiqib, keng miqyosda rivojlanib borayotgani bilan izohlash mumkin. 
Tabiat taqdim etgan resurslardan polaportish foydalanish, yer sayyorasining 
tabiiyholatiga nisbatan kata bosim yuzaga kelishi sabab bo’lmoqda. Aholi 
sonining demografik o’sib borishi kuzatilayotgan bir vaqtda, shunga 
mutanosib ravishda oziq-ovqat mahsulotlari, ishlab chiqarish suratlari 
jadallashib, xayot uchun zarur bo’lgan sharoit esa takomillashib borayotgani 
yo’q.
Sayyoramizning ayrim qismlarida hozirgi kunda ham mavjud 
qashshoqlik 
holati, 
dunyoda 
yuzaga 
kelgan 
ekologik 
va 
domografikvaziyatdan chiqishga jiddiy to’siq bo’lmoqda. Shu tariqa 
insoniyat uchunchi ming yillikda, milli va global havfsizlikka havf 
solayotgan yangi tahdidlarga ro’baro bo’lmoqda.
Xozirgi vaqtda insonning havf xatardan holiligi xar-xil qaltis 
vaziyatlardan himoyalanganligi hayot darajasining eng muhim mezoni 
hisoblanadi. Shundan kelib chiqib milliy havfsizlikning alohida ko’rinishi-
ekologik havfsizlikni quyidagicha tariflash mumkin: ekologik havfsizlik 
odatlari 
yashaydigan 
xududdagi 
tabiiy 
resurslarning 
tugatilishi, 
ifloslantirilishi, ekologikdiversiyalar, va inson tomonidan tasodifan yuzaga 
keltiradigan havf xatarlardan himoyalanganlik holatidir. Mahalliy xokimyat 
organlarining ekologik muammolarini tezkorlik bilan, samarali hal eta 
olmasligi aholining siyosiy tizimga nisbatan munosabatlarini ma’lum 
darajada o’gartiradi. Ekologik havfsizlikka tozalovchi inshoatlarning holati, 

---

137 
tabiatni muhofaza qilish tizimining rivojlanganligi, aholining ekologik 
madaniyati va shu kabi ichki-siyosiy omillar ta’sir ko’rsatadi. 
Mashhur olim N.Keymars “Kishilar hayotini saqlab qolishning xozirgi 
zamondagieng samarali usullaridan biri tabiatni muxofaza qilish va tabiiy 
resurslardan foydalanishdagi ijtimoiy munosabatlarni xududiy meyoriy 
jihatdan boshqarishdir” deb takidlagan edi. Binobarin ekologik havfni 
tushunish, uning oldini olish bugungi kunning eng dolzarb vazifalaridab biri 
sifatida xalqaro hamkorlik va bunga qat’iy rioya qilishni taqoza etadi. Buning 
uchun har bir davlat ekologik siyosatning strategik maqsadi va tamoyillarini, 
asosiy yo’nalishlari va uni amalga oshirish yo’llari aniq belgilangan bo’lishi 
shart, chunki ekologik havf chegara himoyali, millat va elatni tanlamaydi, 
cheki yo’q xad-xudud sirdir.
Demak, ekologik havf deganda, biologik tur soninig kamayishi yoki 
butunlay yo’qolishi, litosfera, atmosfera, gidrosferaning ifloslanishi, ekotizim 
mahsulotining ramayishi yoki butunlay yo`qolishi, o’rmonlarning ktskin 
qisqarishi, ozon tuynigining paydo bo’lishi, global iqlim o’zgarishlari, 
yashash muhitining sifat ko’rsatkichlari manfiy tomonga o’zgarishi kabilar 
tushuniladi. Ekologik havf-ekologik inqiroz tomon qo’yilgan birinchi 
qadamdir. Aynan ilk xatoni tez tuzatish orqali ekologik fojialar oldi olinadi.